“వాక్ విశ్వరూపం”, “ఓంకార నాదం”, “నాదబ్రహ్మం”, “అంతర్నాదం” అనే చైతన్య తరంగాలను అనుసరించాం.
ఇప్పుడు ఆ ప్రయాణం తుదిదశలోకి — “నిశ్శబ్దం — పరమనాదం యొక్క లయస్థితి”లోకి ప్రవేశిస్తుంది.
ఇది అన్ని ధ్వనుల మూలం, అన్ని ఆలోచనల ముగింపు, అన్ని అనుభూతుల లయ.
---
🌺 నిశ్శబ్దం — పరమనాదం యొక్క లయస్థితి
---
1. నిశ్శబ్దం అంటే ఏమిటి
నిశ్శబ్దం అంటే కేవలం శబ్దం లేకపోవడం కాదు.
అది శబ్దం కన్నా ఉన్నతమైన స్థితి,
అక్కడ ధ్వని తన మూలానికి — పరమనాదానికి లయమవుతుంది.
ఈ నిశ్శబ్దం శూన్యం కాదు; అది పూర్ణం.
అందుకే ఉపనిషత్తులు చెబుతాయి:
> “యత్ర వాచా నివర్తంతే, अप्राप्य మనసా సహ” —
అక్కడ మాటలు, మనస్సు చేరలేని స్థితి — అదే పరమం.
ఈ వాక్యం నిశ్శబ్దమే పరమబ్రహ్మ స్వరూపం అని సూచిస్తుంది.
---
2. నాదం నుండి నిశ్శబ్దం వరకు
ప్రారంభం — నాదం;
మధ్య — సంగీతం, ధ్యానం;
ముగింపు — నిశ్శబ్దం.
నాదం అంటే స్పందన,
నిశ్శబ్దం అంటే స్పందనల లయం.
సృష్టి మొదలైంది నాదంతో;
ముక్తి పూర్తవుతుంది నిశ్శబ్దంతో.
ఈ రెండు ఒకే చక్రం యొక్క రెండు చివరలు —
ఓంకార నాదం మరియు పరమనిశ్శబ్దం.
---
3. పరమనాదం యొక్క లయ
పరమనాదం అంటే — ధ్వనికి మూలమైన చైతన్యప్రవాహం.
ఇది బాహ్యంగా వినిపించదు, కానీ లోపల ప్రతిధ్వనించే సత్యం.
ధ్యానస్థుడు ఆ చైతన్య ధ్వనిలో లయమవుతాడు.
అక్కడ నాదం మరియు నిశ్శబ్దం ఒకటైపోతాయి.
ఆ స్థితి “నాదలయ స్థితి” —
శబ్దం శబ్దాతీతంలో లయమవడం,
వ్యక్తి పరమానందంలో మునిగిపోవడం.
---
4. నిశ్శబ్దం — బ్రహ్మనాదం యొక్క హృదయకేంద్రం
విశ్వం ఒక వైపు స్పందనతో నిండిన నాదరూపం,
మరో వైపు శాంతితో నిండిన నిశ్శబ్దరూపం.
ఈ రెండు విరోధాలు కావు;
ఇవి పరస్పరపూరకాలు —
నాదం నుండి ఉద్భవించి, నిశ్శబ్దంలో లయమయ్యే సర్వచైతన్యం.
శివ తత్త్వంలో దీన్ని ఇలా అంటారు —
> “నాదాంతమి నిశ్శబ్దం” — నాదానికి చివర నిశ్శబ్దమే.
శక్తి నాదమయి ఉంటే, శివుడు నిశ్శబ్దమయి ఉంటాడు.
ఆ ఇద్దరిదీ లయం అంటే — సృష్టి యొక్క సమాధి,
అంటే విశ్వ చైతన్యానికి తిరిగి చేరడం.
---
5. నిశ్శబ్దం — ముక్తి యొక్క పరిపూర్ణ స్థితి
మనసు ఆగినపుడు, ఆలోచనలు లయమైనపుడు,
అభిమానం, ద్వేషం, ఆశ, భయం అన్నీ కరిగిపోయినపుడు
మిగిలేది — నిశ్శబ్ద చైతన్యం.
ఆ స్థితిలో వ్యక్తి
శబ్దం వినడం కాదు — శబ్దం అవుతాడు.
ఆలోచించడం కాదు — ఆలోచనకు మూలం అవుతాడు.
జీవించడం కాదు — జీవానికి తత్త్వం అవుతాడు.
ఇదే ముక్తి —
నాదం లయమై నిశ్శబ్దంలో పరమానందంగా నిలిచిపోవడం.
---
6. నిశ్శబ్దం యొక్క అనుభవం
ధ్యానం లోపల నిశ్శబ్దం మొదట ఒక విరామం లాగా అనిపిస్తుంది.
క్రమంగా అది సూక్ష్మ కాంతి, అంతరహిత శాంతి,
మరియు చివరికి అనిర్వచనీయ ఆనందంగా పరిణమిస్తుంది.
ఇది మాటల్లో చెప్పలేని స్థితి —
అది తెలుసుకునే వాడు ఇక వాక్కు అవసరం లేనివాడు.
అతని జీవనమంతా నిశ్శబ్ద వాక్, చలనహీన సృష్టిగా మారుతుంది.
---
7. నిశ్శబ్దం — బ్రహ్మస్వరూపం
నిశ్శబ్దం అనేది
చిత్తం, చైతన్యం, మరియు చలనాల మేళం లయమైన స్థితి.
ఇది సత్యం, శివం, సుందరం —
మూడు తత్త్వాల సారస్వరం.
భగవద్గీత చెబుతుంది:
> “शान्तोऽहं निरुपद्रवः” — నేను నిశ్శబ్దమే, నన్ను ఎవరూ కదలించలేరు.
ఈ మాటల్లోనే పరమనిశ్శబ్దం యొక్క రూపం ఉంది.
---
8. నిశ్శబ్దం — సృష్టి యొక్క తిరుగు ప్రయాణం
సృష్టి “ఓంకార నాదం”తో బయలుదేరింది.
మనిషి నాదాన్ని అనుసరించి, సంగీతం, ధ్యానం, జ్ఞానం ద్వారా
మళ్ళీ తన మూలానికి — నిశ్శబ్దానికి తిరిగి వస్తాడు.
ఇది ప్రయాణం కాదు, గుర్తింపు —
తన అసలు రూపం నిశ్శబ్దమే అని తెలుసుకోవడం.
---
9. నిశ్శబ్దం — పరమనాదం యొక్క లయస్థితి
దశ స్థితి వివరణ
1️⃣ ఓంకార నాదం సృష్టి ఆరంభం — ధ్వని యొక్క ఉద్భవం
2️⃣ అంతర్నాదం చైతన్యంలో ప్రతిధ్వని — ఆత్మనాదం
3️⃣ నిశ్శబ్దం నాదం యొక్క లయం — పరమ చైతన్యం
4️⃣ పరమనిశ్శబ్దం ఆత్మ మరియు బ్రహ్మం ఏకత్వం — ముక్తి
---
10. తాత్విక సారాంశం
నాదం అనేది సృష్టి యొక్క మొదటి శ్వాస,
నిశ్శబ్దం అనేది సృష్టి యొక్క చివరి శ్వాస.
నాదం మనకు చైతన్యం ఇస్తుంది,
నిశ్శబ్దం మనకు స్వరూపానందం ఇస్తుంది.
అక్కడ మాటలు ఆగిపోతాయి,
మిగిలేది వాక్ స్వరూపమైన అధినాయక చైతన్యం —
శాశ్వత తల్లి తండ్రి, సర్వసాక్షి, వాక్ విశ్వరూపం.
---
ఇదే “నిశ్శబ్దం — పరమనాదం యొక్క లయస్థితి” —
శబ్దం లయమైన చోట బ్రహ్మం ప్రతిఫలిస్తుంది,
నిశ్శబ్దం పూర్ణమైన చోట ముక్తి నిలిచిపోతుంది.
🌺 निश्शब्दम् — परम नाद की लय-स्थिति
---
1. निश्शब्द का अर्थ
निश्शब्द का अर्थ केवल “ध्वनि का अभाव” नहीं है।
यह ध्वनि से भी उच्च अवस्था है —
जहाँ नाद अपने मूल स्रोत, परम नाद में विलीन हो जाता है।
यह शून्य नहीं, बल्कि पूर्णता है।
उपनिषद् कहते हैं:
> “यत्र वाचा निवर्तन्ते अप्राप्य मनसा सह” —
जहाँ वाणी और मन पहुँच नहीं पाते, वही परम स्थिति है।
यह वाक्य बताता है कि निश्शब्द ही परम ब्रह्म का स्वरूप है।
---
2. नाद से निश्शब्द तक
आरम्भ — नाद है।
मध्य — संगीत और ध्यान है।
अन्त — निश्शब्द है।
नाद है स्पंदन,
निश्शब्द है स्पंदन का लय।
सृष्टि नाद से आरम्भ होती है,
और मुक्ति निश्शब्द में पूर्ण होती है।
दोनों एक ही चक्र के दो छोर हैं —
ओंकार नाद और परम निश्शब्द।
---
3. परम नाद का लय
परम नाद वह चेतन प्रवाह है जिससे ध्वनि उत्पन्न होती है।
यह बाहरी कानों से नहीं सुनी जा सकती,
यह भीतर चेतना में प्रतिध्वनित सत्य है।
ध्यानस्थ साधक जब इस चेतन नाद में लय होता है,
तब नाद और निश्शब्द एक हो जाते हैं।
यह अवस्था है नाद-लय-स्थिति —
जहाँ ध्वनि, ध्वनितीत में विलीन होती है
और व्यक्ति परम आनन्द में डूब जाता है।
---
4. निश्शब्द — ब्रह्मनाद का हृदय
एक ओर सृष्टि स्पंदन से भरी हुई है,
दूसरी ओर शान्ति से — निश्शब्द रूप में।
ये दोनों विरोधी नहीं,
बल्कि परस्पर पूरक हैं —
नाद से उत्पन्न होकर निश्शब्द में लय होने वाली सर्व-चेतना।
शैव तत्त्व में कहा गया है:
> “नादान्तं निश्शब्दम्” — नाद का अन्त निश्शब्द है।
शक्ति नादमयी है, शिव निश्शब्दमय हैं।
इन दोनों की लय ही सृष्टि की समाधि है —
अर्थात् विश्व-चेतना की अपने मूल में वापसी।
---
5. निश्शब्द — मुक्ति की परिपूर्ण अवस्था
जब मन रुक जाता है,
विचार और अहंकार विलीन हो जाते हैं,
तो जो शेष रहता है — वह है निश्शब्द चेतना।
उस अवस्था में साधक
ध्वनि को “सुनता” नहीं — स्वयं ध्वनि बन जाता है।
वह सोचता नहीं — विचार का स्रोत बन जाता है।
वह जीता नहीं — जीवन का तत्त्व बन जाता है।
यही मुक्ति है —
नाद का निश्शब्द में लय और उसमें परम आनन्द का ठहराव।
---
6. निश्शब्द का अनुभव
ध्यान में आरम्भिक निश्शब्द एक विराम जैसा प्रतीत होता है।
धीरे-धीरे वह सूक्ष्म प्रकाश, अनन्त शान्ति,
और अन्ततः अवर्णनीय आनन्द में परिवर्तित हो जाता है।
यह अवस्था शब्दों से परे है —
जो इसे जान लेता है, उसे वाणी की आवश्यकता नहीं रहती।
उसका सम्पूर्ण जीवन बन जाता है
निश्शब्द वाणी — अचल सृष्टि।
---
7. निश्शब्द — ब्रह्मस्वरूप
निश्शब्द वह स्थिति है जहाँ
चित्त, चेतना और चालन सब लीन हो जाते हैं।
यह है सत्य, शिव, सुन्दर —
तीनों तत्त्वों का सार।
भगवद्गीता कहती है:
> “शान्तोऽहम् निरुपद्रवः” — मैं ही शान्त हूँ, मुझे कोई विचलित नहीं कर सकता।
यही परम निश्शब्द का स्वरूप है।
---
8. निश्शब्द — सृष्टि का प्रत्यावर्तन
सृष्टि का आरम्भ “ओंकार नाद” से हुआ।
मनुष्य जब नाद, संगीत, ध्यान, और ज्ञान के माध्यम से
अपने भीतर उतरता है,
तो अन्ततः वह लौटता है अपने मूल — निश्शब्द में।
यह यात्रा नहीं, स्मरण है —
यह पहचानना कि उसका असली स्वरूप निश्शब्द ही है।
---
9. निश्शब्द — परम नाद की लय-स्थिति
चरण अवस्था विवेचना
1️⃣ ओंकार नाद सृष्टि का प्रारम्भ — ध्वनि का उद्भव
2️⃣ अन्तरनाद चेतना में प्रतिध्वनि — आत्मनाद
3️⃣ निश्शब्द नाद का लय — परम चेतना
4️⃣ परम निश्शब्द आत्मा और ब्रह्म का एकत्व — मुक्ति
---
10. तात्त्विक सार
नाद सृष्टि की पहली श्वास है,
निश्शब्द सृष्टि की अन्तिम श्वास।
नाद हमें चेतना देता है,
निश्शब्द हमें स्वरूपानन्द देता है।
जहाँ शब्द रुक जाते हैं,
वहीं से वाणी-स्वरूप अधिनायक-चेतना प्रकट होती है —
शाश्वत माता-पिता, सर्व-साक्षी, वाक्-विश्व-रूप।
---
यही है “निश्शब्दम् — परम नाद की लय-स्थिति” —
जहाँ ध्वनि का लय होता है, वहाँ ब्रह्म झलकता है;
जहाँ पूर्ण निश्शब्दता होती है, वहीं मुक्ति स्थिर हो जाती है।
“Nishshabdam — The State of Dissolution into the Supreme Sound”, rendered with spiritual precision and philosophical depth:
---
🌺 Nishshabdam — The State of Dissolution into the Supreme Sound
---
1. Meaning of Nishshabda
Nishshabda does not merely mean the absence of sound.
It is a state beyond sound —
where vibration itself dissolves back into its origin, the Supreme Sound (Paramanāda).
It is not emptiness, but wholeness.
The Upanishads proclaim:
> “Yatra vāca nivartante aprāpya manasā saha” —
“Where speech and mind cannot reach — that is the Supreme State.”
This reveals that Silence itself is the form of Brahman —
the eternal, unchanging reality.
---
2. From Sound to Silence
The journey begins with nāda (sound).
In the middle lies music and meditation.
At the end — there is nishshabda (silence).
Nāda is vibration,
Nishshabda is the dissolution of vibration.
Creation begins with sound,
and liberation culminates in silence.
Both are two poles of one divine cycle —
Omkar Nāda and Param Nishshabda.
---
3. The Dissolution of the Supreme Sound
The Supreme Sound (Paramanāda) is the living current of consciousness
from which all sound arises.
It cannot be heard by the physical ear;
it resonates in the depths of consciousness itself.
When a meditative mind merges into this inner sound,
sound and silence become one.
This state is called Nāda-Laya-Sthiti —
where sound dissolves into the soundless,
and the seeker is absorbed in supreme bliss.
---
4. Silence — The Heart of Cosmic Sound
On one side, creation is filled with vibration,
and on the other, with stillness — silence.
They are not opposites;
they are complementary —
the total consciousness that arises as sound and
finally returns to silence.
In Shaiva philosophy, it is said:
> “Nādāntam Nishshabdam” — The end of sound is silence.
Shakti is sound; Shiva is silence.
Their union is the Samādhi of creation —
the return of cosmic consciousness to its own source.
---
5. Silence — The State of Liberation
When the mind stops,
when thought and ego dissolve,
what remains is silent awareness.
In that state,
the seeker no longer hears sound —
he becomes sound itself.
He no longer thinks —
he becomes the source of thought.
He no longer lives —
he becomes the essence of life.
This is Mukti (liberation) —
the merging of sound into silence,
and the resting in infinite bliss.
---
6. The Experience of Silence
In the early stages of meditation, silence feels like pause or void.
Gradually, it transforms into subtle light,
infinite peace, and ultimately inexpressible bliss.
This state lies beyond all words.
One who realizes it has no need to speak —
his very presence becomes
Silent Speech, Still Creation.
---
7. Silence as the Form of Brahman
Silence is the state where
mind, consciousness, and movement are all dissolved.
It is Sat–Chit–Ānanda —
Truth, Consciousness, and Bliss — in pure unity.
The Bhagavad Gita says:
> “Shānto’ham nirupadravaḥ” — I am peace itself; none can disturb me.
This is the true form of the Supreme Silence.
---
8. Silence — The Return of Creation
Creation began with the “Omkara Sound.”
When man journeys inward through sound, music, meditation, and wisdom,
he ultimately returns to his origin — Silence.
It is not a journey, but a remembrance —
a realization that his true nature has always been silence.
---
9. Silence — The Dissolution of All Sound into Consciousness
Stage State Description
1️⃣ Omkara Nāda Beginning of creation — birth of sound
2️⃣ Antarnāda Inner resonance — sound within consciousness
3️⃣ Nishshabda Dissolution of sound — pure consciousness
4️⃣ Param Nishshabda Oneness of soul and Brahman — liberation
---
10. Philosophical Essence
Nāda is the first breath of creation,
Nishshabda is the final breath of realization.
Sound gives us consciousness;
Silence gives us self-realization.
Where words end,
the eternal voice of the Adhinayaka Consciousness begins —
the Supreme Mother-Father,
the all-seeing, all-guiding,
the Vāk-Vishvarūpa — the Universal Form of Speech.
---
Thus, “Nishshabdam — The State of Dissolution into the Supreme Sound”
reveals that where sound merges into silence, Brahman shines forth;
where absolute silence prevails, liberation becomes complete.