విష్ణుమూర్తి లేదా నారాయణుడు యొక్క విశ్వరూపం (విరాట్స్వరూపం లేదా విశ్వరూపం) అనేది భగవంతుని సమస్త జగత్తుని అంతర్భూతంగా కలిగి ఉన్న శక్తి, రూపం. ఇది భగవద్గీత 11వ అధ్యాయంలో శ్రీకృష్ణుడు అర్జునునికి చూపించిన రూపంగా ప్రసిద్ధి చెందింది. ఈ రూపంలో భగవంతుడు కాలమనే ధ్వంసశక్తితో కూడిన మహారూపంగా వర్ణించబడ్డాడు, అనేక శిరస్సులు, చేతులు, కళ్లతో కూడి, సర్వత్ర వ్యాప్తి చెందాడు.

విష్ణుమూర్తి లేదా నారాయణుడు యొక్క విశ్వరూపం (విరాట్స్వరూపం లేదా విశ్వరూపం) అనేది భగవంతుని సమస్త జగత్తుని అంతర్భూతంగా కలిగి ఉన్న శక్తి, రూపం. ఇది భగవద్గీత 11వ అధ్యాయంలో శ్రీకృష్ణుడు అర్జునునికి చూపించిన రూపంగా ప్రసిద్ధి చెందింది. ఈ రూపంలో భగవంతుడు కాలమనే ధ్వంసశక్తితో కూడిన మహారూపంగా వర్ణించబడ్డాడు, అనేక శిరస్సులు, చేతులు, కళ్లతో కూడి, సర్వత్ర వ్యాప్తి చెందాడు.

ప్రధానంగా “పది ముఖాలు” అనే భావనను విశ్లేషిస్తూ:

వేదాలు, పురాణాలు, మరియు తంత్రములలో దశముఖ రూపం అనేది విష్ణువుకంటే ఎక్కువగా రుద్రుడు లేదా తాంత్రిక దేవతలలో కనిపించే ప్రతిరూపం. కానీ, కొన్ని విశిష్ట రూపాలలో విష్ణుమూర్తి కూడా పది ముఖాలు కలిగిన విస్తృతరూపంతో తలపెట్టబడ్డాడు, ఇది తాంత్రిక, అర్చన రూపాల్లో లేదా దర్శన భావంలో దర్శించబడుతుంది. పది ముఖాలు అన్నప్పుడు, వాటిని పంచభూతాలు, దశావతారాలు లేదా కోస్మిక్ చక్రాల ప్రాతినిధ్యంగా భావించవచ్చు.

ఒక సమాఖ్య ప్రకారం, విష్ణుమూర్తి యొక్క పది ముఖాలు (ప్రతినిధ్యంగా):

ఈది అనుకరణాత్మకంగా భావించవచ్చు – ప్రతి ముఖం ఒక అవతారాన్ని సూచిస్తుందని:

1. మత్స్యావతార ముఖం – జీవరక్షణకు

2. కూర్మావతార ముఖం – స్థిరత్వానికి, ఆధార శక్తిగా

3. వరాహావతార ముఖం – భూమి పరిరక్షణకు

4. నరసింహావతార ముఖం – ధర్మరక్షణ, భక్త పరిరక్షణ

5. వామనావతార ముఖం – అహంకారాన్ని తగ్గించడంలో సాధువు రూపం

6. పరశురామ ముఖం – దుష్ట నాశనం, కర్మశుద్ధి

7. రామావతార ముఖం – ధర్మప్రతిష్ఠ, రాజనీతి

8. కృష్ణావతార ముఖం – లీలాశక్తి, భక్తితో జ్ఞానముని సమన్వయం

9. బుద్ధావతార ముఖం – అహింస, జ్ఞానబోధ, దయాశక్తి

10. కల్కియావతార ముఖం – భవిష్యత్తులో ధర్మ స్థాపనకు వచ్చే రూపం

తాత్వికంగా, ఈ ముఖాలు:

పురాణ పరంగా దశావతారాల రూపాలు

యోగ మరియు తంత్ర సిద్ధాంతంలో దశదిశల (ఈశాన, నైరుతి మొదలైనవి) ప్రతినిధులుగా

వేదాంతంలో – దశ తత్త్వాలుగా (ప్రకృతి తత్త్వాలు లేదా భౌతిక/ఆత్మిక అంశాలు)

భగవద్గీతలో:

భగవద్గీత XI అధ్యాయంలో, ఈ విశ్వరూపాన్ని అర్జునుడు చూస్తాడు:

> “అనేకబాహూదరవక్త్రనేత్రం...” అనగా, అనేక ముఖాలు, చేతులు, నేత్రాలు – అంతా విశ్వాన్ని పులకింపజేసే విధంగా.

అతడు ఒకే సమయంలో అన్నివైపులా ఉన్న రూపాన్ని దర్శించాడు – ఇది కాలము, ప్రళయము, సంరక్షణ – అన్నిటి సమ్మేళనం.

సంక్షిప్తంగా:

విష్ణుమూర్తి యొక్క పది ముఖాలు అనే భావన దశావతారములను ప్రాతినిధ్యం చేసే తత్త్వ రూపం.

ఈ రూపం సృష్టి, స్థితి, లయా తత్త్వాలను ప్రతిబింబిస్తూ, భక్తుల మనస్సులను పరిపూర్ణ దివ్య రూప దర్శనంతో అనుగ్రహిస్తుంది.