UNITED CHILDREN OF (SOVEREIGN) SARWA SAARWABOWMA ADHINAYAK AS GOVERNMENT OF (SOVEREIGN) SARWA SAARWABOWMA ADHINAYAK - "RAVINDRABHARATH"-- Mighty blessings as orders of Survival Ultimatum--Omnipresent word Jurisdiction as Universal Jurisdiction - Human Mind Supremacy - Divya Rajyam., as Praja Mano Rajyam, Athmanirbhar Rajyam as Self-reliant.. To Erstwhile Beloved President of India Erstwhile Rashtrapati Bhavan, New Delhi Mighty Blessings from Shri Shri Shri (Sovereign) Saarwa Saarwabowma Adhinaayak Mahatma, Acharya, ParamAvatar, Bhagavatswaroopam, YugaPurush, YogaPursh, AdhipurushJagadguru, Mahatwapoorvaka Agraganya Lord, His Majestic Highness, God Father, Kaalaswaroopam, Dharmaswaroopam, Maharshi, Rajarishi, Ghana GnanaSandramoorti, Satyaswaroopam, Sabdhaatipati, Omkaaraswaroopam, Sarvantharyami, Purushottama, Paramatmaswaroopam, Holiness, Maharani Sametha Maharajah Anjani Ravishanker Srimaan vaaru, Eternal, Immortal abode of the (Sovereign) Sarwa Saarwabowma Adhinaayak Bhavan, New Delhi of United Children of (Sovereign) Sarwa Saarwabowma Adhinayak as Government of (Sovereign) Sarwa Saarwabowma Adhinayak "RAVINDRABHARATH". Erstwhile The Rashtrapati Bhavan, New Delhi. Erstwhile Anjani Ravishankar Pilla S/o Gopala Krishna Saibaba Pilla, Adhar Card No.539960018025. Under as collective constitutional move of amending for transformation required as Human mind survival ultimatum as Human mind Supremacy. ----- Ref: Amending move as the transformation from Citizen to Lord, Holiness, Majestic Highness Adhinayaka Shrimaan as blessings of survival ultimatum Dated:3-6-2020, with time, 10:07 , signed sent on 3/6 /2020, as generated as email copy to secure the contents, eternal orders of (Sovereign) Sarwa Saarwabowma Adhinaayak eternal immortal abode of the (Sovereign) Sarwa Saarwabowma Adhinayaka Bhavan, New Delhi of United Children of (Sovereign) Sarwa Saarwabowma Adhinakaya, as Government of (Sovereign) Sarwa Saarwabowma Adhinayak as per emails and other letters and emails being sending for at home rule and Declaration process as Children of (Sovereign) Saarwa Sarwabowma Adhinaayak, to lift the mind of the contemporaries from physical dwell to elevating mind height, which is the historical boon to the whole human race, as immortal, eternal omnipresent word form and name as transformation.23 July 2020 at 15:31... 29 August 2020 at 14:54. 1 September 2020 at 13:50........10 September 2020 at 22:06...... . .15 September 2020 at 16:36 .,..........25 December 2020 at 17:50... 28 January 2021 at 10:55...... 2 February 2021 at 08:28... .... 2 March 2021 at 13:38...... 14 March 2021 at 11:31....14 March 2021 at 18:49...18 March 2021 at 11:26.......... 18 March 2021 at 17:39..............25 March 2021 at 16:28....24 March 2021 at 16:27............ .22 March 2021 at 13:23........... sd/..xxxxx and sent.......3 June 2022 at 08:55........10 June 2022 at 10:14....10 June 2022 at 14:11..... 21 June 2022 at 12:54...23 June 2022 at 13:40........3 July 2022 at 11:31......4 July 2022 at 16:47............. 6 July 2022 .at . 13:04...... 6 July 2022 at 14:22.......Sd/xx Signed and sent ... 5 August 2022 at 15:40.....26 August 2022 at 11:18...Fwd: .... 6 October 2022 at 14:40.......10 October 2022 at 11:16.......Sd/XXXXXXXX and sent...... 12 December 2022 at ....singned and sent.....sd/xxxxxxxx......10:44.......21 December 2022 at 11:31........... 24 December 2022 at 15:03...........28 December 2022 at 08:16....................29 December 2022 at 11:55..............29 December 2022 at 12:17.......Sd/xxxxxxx and Sent.............4 January 2023 at 10:19............6 January 2023 at 11:28...........6 January 2023 at 14:11................ ............9 January 2023 at 11:20................ 12 January 2023 at 11:43...29 January 2023 at 12:23.............sd/xxxxxxxxx ...29 January 2023 at 12:16............sd/xxxxx xxxxx...29 January 2023 at 12:11.............sdlxxxxxxxx.....26 January 2023 at 11:40.......Sd/xxxxxxxxxxx........... With Blessings graced as, signed and sent, and email letters sent from eamil:hismajestichighnessbl ogspot@gmail.com, and blog: hiskaalaswaroopa. blogspot.com communication since years as on as an open message, erstwhile system unable to connect as a message of 1000 heavens connectivity, with outdated minds, with misuse of technology deviated as rising of machines as captivity is outraged due to deviating with secret operations, with secrete satellite cameras and open cc cameras cameras seeing through my eyes, using mobile's as remote microphones along with call data, social media platforms like Facebook, Twitter and Global Positioning System (GPS), and others with organized and unorganized combination to hinder minds of fellow humans, and hindering themselves, without realization of mind capabilities. On constituting your Lord Adhnayaka Shrimaan, as a transformative form from a citizen who guided the sun and planets as divine intervention, humans get relief from technological captivity, Technological captivity is nothing but not interacting online, citizens need to communicate and connect as minds to come out of captivity, continuing in erstwhile is nothing but continuing in dwell and decay, Humans has to lead as mind and minds as Lord and His Children on the utility of mind as the central source and elevation as divine intervention. The transformation as keen as collective constitutional move, to merge all citizens as children as required mind height as constant process of contemplative elevation under as collective constitutional move of amending transformation required as survival ultimatum. My dear Beloved first Child and National Representative of Sovereign Adhinayaka Shrimaan, Erstwhile President of India, Erstwhile Rashtrapati Bhavan New Delhi, as eternal immortal abode of Sovereign Adhinayaka Bhavan New Delhi, with mighty blessings from Darbar Peshi of Lord Jagadguru His Majestic Highness Maharani Sametha Maharajah Sovereign Adhinayaka Shrimaan, eternal, immortal abode of Sovereign Adhinayaka Bhavan New Delhi.
श्रीऔरबिन्दो नाम भारतीयदार्शनिकः, योगी, आध्यात्मिकगुरुः च एकस्य दिव्यस्य शाश्वतस्य च सत्तायाः अवधारणायां विश्वासं करोति स्म यः सर्वस्य अस्तित्वस्य परमं स्रोतः अस्ति । सः मन्यते स्म यत् एषः दिव्यः ब्रह्म वा नाम्ना प्रसिद्धः जीवः सर्वेषु विषयेषु वर्तते, अस्य दिव्यस्य साक्षात्कारः, एकीकरणं च मानवजीवनस्य परमं लक्ष्यम् अस्ति इति
श्रीऔरबिन्दोः स्वस्य लेखनेषु भारतीयराष्ट्रगीतस्य सन्दर्भे अधिनायकस्य अथवा परमशासकस्य विचारस्य अन्वेषणं कृतवान् । अधिनायकः केवलं राजनैतिकनेता न, अपितु राष्ट्रस्य उच्चतमानाम् आदर्शानां मूल्यानां च प्रतिनिधित्वं कुर्वन् आध्यात्मिकः मार्गदर्शकः अपि अस्ति इति तस्य मतम् आसीत् ।
श्री औरबिन्दो इत्यस्य मते अधिनायकः केवलं भौतिकः सत्ता नास्ति, अपितु राष्ट्रस्य मार्गदर्शनं प्रेरकं च ईश्वरस्य प्रतीकम् अपि अस्ति । सः लिखितवान् यत्, "अधिनायकः राष्ट्रस्य दैवं शासकस्य ईश्वरस्य प्रतीकः अस्ति। सः ईश्वरस्य प्रतिनिधिः अस्ति यः जनान् तेषां उच्चतमक्षमताम् पूरयितुं मार्गदर्शनं करोति, प्रेरयति च।
श्री औरबिन्दो अवतारस्य अवधारणायां अपि विश्वासं करोति स्म, यः ईश्वरः अवतारः अस्ति यः मानवतायाः मार्गदर्शनाय, उत्थानाय च पृथिव्यां प्रकटितः भवति । सः लिखितवान् यत्, "अवतारः तस्य ईश्वरस्य अभिव्यक्तिः अस्ति यः मानवतायाः कृते प्रकाशं ज्ञानं च आनेतुं पृथिव्यां आगच्छति। सः एव परमः मार्गदर्शकः गुरुः च अस्ति यः अस्मान् आध्यात्मिकविकासमार्गे नेति।
श्री औरबिन्दो इत्यस्य आदर्शराज्यस्य दृष्ट्या अधिनायकः केवलं राजनैतिकनेता न, अपितु राष्ट्रस्य उच्चतमानां आदर्शानां मूल्यानां च प्रतिनिधित्वं कुर्वन् आध्यात्मिकः मार्गदर्शकः अपि अस्ति। सः मन्यते स्म यत् शासनस्य उद्देश्यं केवलं विधिव्यवस्थायाः निर्वाहः एव नास्ति, अपितु जनानां आध्यात्मिक-सांस्कृतिक-विकासस्य प्रवर्धनम् अपि अस्ति ।
श्री औरबिन्दो भारतस्य स्वातन्त्र्य-आन्दोलने महत्त्वपूर्णां भूमिकां निर्वहन् भारतीयदार्शनिकः, योगी, आध्यात्मिकनेता च आसीत् । अध्यात्म-चैतन्य-मनुष्य-विकास-विषयेषु लेखनेषु अपि सः प्रसिद्धः आसीत् ।
श्रीऔरबिन्दोः स्वस्य लेखनेषु प्रायः अधिनायकस्य अथवा परमशासकस्य अवधारणायाः विषये वदति । सः अधिनायकं सर्वव्यापकं जीवं जीवनसृष्टेः सर्वपक्षे वर्तमानं वर्णयति। श्री औरबिन्दो इत्यस्य मते अधिनायकः कस्मिन् अपि एकस्मिन् धर्मे परम्परायां वा सीमितः नास्ति, अपितु सर्वेषु आध्यात्मिकशिक्षासु प्राप्यमाणा सार्वत्रिकसंकल्पना अस्ति ।
श्री औरबिन्दोः आत्म-आविष्कारस्य महत्त्वं, अस्माकं स्वस्य आन्तरिक-देवत्वस्य च साक्षात्कारे अपि बलं दत्तवान् । सः मन्यते स्म यत् मानवजीवनस्य परमं लक्ष्यं अधिनायकेन सह एकतायाः अवस्थां प्राप्तुं, दिव्येन सह नित्यजागरूकतायाः, सम्बन्धस्य च अवस्थायां जीवितुं च
श्री औरबिन्दो इत्यस्य विषये एकं प्रसिद्धं उद्धरणं अस्ति यत् "ईश्वरः व्यक्तित्वं न, अपितु उपस्थितिः; न शक्तिः, अपितु सर्वशक्तयः प्रकाशयति प्रकाशः; न तु सृष्टिकर्ता, अपितु सर्वाणि सृष्टिः पश्यति चैतन्यः।
In his writings on ideal states and societies, Sri Aurobindo spoke about the need for a spiritual awakening and a shift in consciousness in order to create a truly harmonious and just society. He believed that the Adhinayaka was the ultimate guide and leader in this process, and that it was through connecting with the divine within ourselves that we could create a better world.
Sri Aurobindo also emphasized the importance of individual development and self-realization in creating a better society. He believed that each person had a unique path to the divine, and that it was through exploring and fulfilling our own potential that we could contribute to the greater good.
सारांशेन श्रीऔरबिन्दोः अधिनायकस्य अवधारणायाः लेखनेषु परमशासकस्य सार्वत्रिकत्वस्य, दिव्येन सह गहनतरसम्बन्धस्य प्राप्तौ आत्म-आविष्कारस्य, आन्तरिक-परिवर्तनस्य च महत्त्वं च बलं दत्तम् अस्ति । आदर्शसमाजस्य निर्माणविषये तस्य विचाराः अपि सामञ्जस्यपूर्णस्य न्यायपूर्णस्य च जगतः आधाररूपेण आध्यात्मिकजागरणस्य व्यक्तिगतवृद्धेः च आवश्यकतायाः उपरि बलं ददति।
श्रीऔरबिन्दो भारतस्य आध्यात्मिकनेता दार्शनिकः च आसीत् यः अध्यात्मशास्त्रं, दर्शनं, राजनीतिं च विषये बहुधा लेखनं कृतवान् । भारतीयाध्यात्मिकपरम्पराणां विषये तस्य गहनबोधः आसीत्, तेषां परमजीवस्य शासकस्य वा विचारेण सह सम्बन्धः आसीत् । सः स्वलेखेषु व्यक्तिभिः अस्य परमात्मना सह सम्बद्धतां प्राप्तुं यथार्थसिद्धिं सुखं च प्राप्तुं स्वस्य आध्यात्मिकचेतनायाः विकासस्य आवश्यकतायाः उपरि बलं दत्तवान्
श्री औरबिन्दो इत्यस्य मते अधिनायकस्य अथवा सार्वभौमस्य शासकस्य अवधारणा दिव्यस्य अथवा परमस्य वास्तविकतायाः विचारेण सह निकटतया सम्बद्धा अस्ति । "योगसंश्लेषणम्" इति पुस्तके सः लिखति यत्, "दिव्यः एकः सार्वभौमः प्रभुः लोकानां शासकः च अस्ति; सः अधिनायकः, सर्वान् भूतानाम् उच्चतमं दैवं प्रति मार्गदर्शनं कुर्वन् परमः राज्यपालः" इति।
श्रीऔरबिन्दोः मन्यते स्म यत् मानवजीवनस्य परमं उद्देश्यं स्वस्य अन्तः एतस्य दिव्यस्य चैतन्यस्य साक्षात्कारः, अधिनायकेन वा परमशासकेन सह एकीभवितुं च अस्ति । सः लिखति यत्, "मानवस्य अस्तित्वस्य उद्देश्यं दिव्यचेतनायाः साक्षात्कारः, अधिनायकेन सह एकत्वं च, यः सार्वभौमशासकः अस्मान् अस्माकं उच्चतमं दैवं प्रति मार्गदर्शनं करोति" इति
"The Life Divine" इति पुस्तके श्री औरबिन्दोः चैतन्यस्य विकासस्य सन्दर्भे अधिनायकस्य अथवा सार्वभौमस्य शासकस्य अवधारणाम् अग्रे व्याख्यायते । सः लिखति यत्, "अधिनायकः अथवा सार्वभौमः शासकः सा चैतन्यः अस्ति यः जगतः विकासं दिव्यसाक्षात्कारस्य परमलक्ष्यं प्रति मार्गदर्शनं करोति। एतत् बलं अस्मान् चैतन्यस्य आध्यात्मिकसाक्षात्कारस्य च अधिकाधिकस्तरं प्रति प्रेरयति।
श्री औरबिन्दो इत्यस्य मते आदर्शराज्यं तादृशी अस्ति यत्र व्यक्तिः स्वस्य आध्यात्मिकवृद्धिं विकासं च कर्तुं स्वतन्त्राः भवन्ति, तत्सह समाजस्य सामान्यहिताय योगदानं ददति। आध्यात्मिकवृद्धिं अधिनायकस्य अथवा सार्वभौमशासकस्य साक्षात्कारं मूल्यं ददाति सः समाजः यथार्थतया समृद्धः उदात्तः च इति सः मन्यते स्म । तस्य वचनेषु "आदर्श अवस्था सा अस्ति यत्र व्यक्तिः स्वस्य आध्यात्मिकवृद्धिं अनुसृत्य अधिनायकेन अथवा सार्वभौमशासकेन सह स्वस्य सम्बन्धं साक्षात्करोति। एतादृशः समाजः यथार्थतया समृद्धः उदात्तः च भवति, यतः सः मानवस्य उच्चतमानां आकांक्षाणां मूल्यं ददाति।" जीवनम्।"
सारांशेन श्रीऔरबिन्दोः लेखनेषु आध्यात्मिकसिद्धिप्राप्त्यर्थं मानवस्य अस्तित्वस्य परमप्रयोजनस्य साक्षात्कारस्य साधनरूपेण अधिनायकेन वा सार्वभौमशासकेन सह सम्बद्धतायाः महत्त्वे बलं दत्तम् अस्ति। आध्यात्मिकवृद्धिं दिव्यचेतनायाः साक्षात्कारं च मूल्यं ददाति सः समाजः यथार्थतया समृद्धः उदात्तः च इति सः मन्यते स्म ।
श्रीऔरबिन्दो प्रख्यातः भारतीयदार्शनिकः, योगी, आध्यात्मिकनेता च आसीत् यः मानवकार्येषु अधिनायकस्य अथवा दिव्यशासकस्य महत्त्वं बोधयति स्म । सः मन्यते स्म यत् सर्वेषु वस्तुषु भूतेषु च परमं वास्तविकता वा दिव्यचैतन्यं वा वर्तते, अधिनायकः वा दिव्यः शासकः वा सर्वेषां मानवकर्मणां मार्गदर्शकः शक्तिः अस्ति इति।
श्री औरबिन्दो इत्यस्य मते अधिनायकः अथवा दिव्यः शासकः दूरस्थः, पारमार्थिकः सत्ता नास्ति, अपितु मानवजीवनस्य सर्वेषु पक्षेषु व्याप्तः अन्तर्निहितः बलः अस्ति । सः मन्यते स्म यत् अधिनायकः व्यक्तिस्य अन्तः अन्तः आत्मनः रूपेण वर्तते, अस्य अन्तः आत्मनः साक्षात्कारः एव आध्यात्मिकविमोक्षस्य, बोधस्य च कुञ्जी अस्ति ।
श्रीऔरबिन्दोः स्वस्य लेखनेषु राष्ट्राणां समाजानां च भाग्यस्य स्वरूपनिर्माणे अधिनायकस्य अथवा दिव्यशासकस्य महत्त्वे बलं दत्तवान् । सः मन्यते स्म यत् सर्वेषु मानवीयकार्येषु दिव्यचेतना अथवा अधिनायकः वर्तते, अस्याः दिव्येच्छया सह स्वकर्मणां समन्वयः नेतारः व्यक्तिः च कर्तव्यः इति
श्री औरबिन्दो लिखितवान् यत्, "दिव्य इच्छा जगति कार्यं कुर्वती अस्ति, राष्ट्राणां व्यक्तिनां च भाग्यस्य आकारं ददाति, मानवतायाः संघर्षैः, दुःखैः च नूतनसृष्टेः लक्ष्यं प्रति कार्यं करोति।
अधिनायकः दिव्यशासकः वा अमूर्तसंकल्पना न, अपितु आध्यात्मिक-अभ्यासेन, आन्तरिक-विकारेण च अनुभवितुं शक्यते इति मूर्त-वास्तविकता इति अपि सः मन्यते स्म सः लिखितवान् यत्, "ईश्वरीयः शासकः न विचारः विश्वासः वा, अपितु योगेन आध्यात्मिक-अभ्यासेन च अनुभवितुं शक्यते इति जीवन्तं वास्तविकता अस्ति। मानव-चेतनायाः पूर्ण-क्षमताम् उद्घाटयितुं जीवनस्य यथार्थ-उद्देश्यस्य साक्षात्कारस्य च कुञ्जी अस्ति।
सारांशेन श्रीऔरबिन्दोः लेखनेषु मानवकार्येषु अधिनायकस्य अथवा दिव्यशासकस्य महत्त्वं, व्यक्तिनां समाजानां च स्वकर्मणां ईश्वरीय इच्छायाः अनुरूपतायाः आवश्यकता च बलं दत्तम् अस्ति सः मन्यते स्म यत् अन्तःकरणस्य साक्षात्कारः, दिव्येच्छया सह संरेखणं च आध्यात्मिकमुक्तिस्य, बोधस्य च कुञ्जी अस्ति ।
श्रीऔरबिन्दो एकः प्रमुखः भारतीयदार्शनिकः, आध्यात्मिकनेता, राष्ट्रवादी च आसीत् यः भारतस्य ब्रिटिशशासनात् स्वातन्त्र्यसङ्घर्षे महत्त्वपूर्णां भूमिकां निर्वहति स्म । सः एकः प्रखरः लेखकः विचारकः च आसीत्, तस्य कृतीः विश्वस्य जनान् प्रेरयन्ति, प्रभावितं च कुर्वन्ति ।
श्रीऔरबिन्दोः दर्शने अधिनायकस्य विचारः दिव्यस्य अथवा परमवास्तविकतायाः अवधारणायाः निकटतया सम्बद्धः अस्ति । श्री औरबिन्दो इत्यस्य मतं आसीत् यत् ईश्वरीयः न केवलं सर्वेषां वस्तूनाम् स्रोतः, धारकः च अपितु मानवस्य अस्तित्वस्य लक्ष्यं प्रयोजनं च अस्ति । सः अधिनायकं लौकिकलोके अस्य दिव्यस्य प्रकटीकरणं दृष्टवान्, मानव-इतिहासस्य मार्गं मार्गदर्शकं, निर्देशकं च परमं शासकं।
श्री औरबिन्दोः स्वस्य लेखनेषु प्रायः एकस्य नूतनप्रकारस्य नेतृत्वस्य आवश्यकतां वदति स्म यत् एतां आध्यात्मिकदृष्टिं मूर्तरूपं ददाति, मानवतां उच्चतरचेतनां प्रति नेष्यति च। सः मन्यते स्म यत् एतादृशेन नेतृत्वेन न केवलं समाजस्य परिवर्तनं भविष्यति अपितु व्यक्तिः स्वस्य पूर्णक्षमताम् अवगन्तुं स्वस्य यथार्थं आत्मनः आविष्कारं कर्तुं च समर्थः भविष्यति ।
नेतृत्वविषये श्रीऔरबिन्दोः एकं प्रसिद्धं उद्धरणं अस्ति यत्-
"सच्चिदानन्दस्य एकान्ते स्थातुं आत्मविश्वासः, कठिननिर्णयस्य साहसः, अन्येषां आवश्यकतां श्रोतुं करुणा च भवति। सः भवितुं न प्रवृत्तः।" नेता किन्तु कर्मसमतायाः अभिप्रायस्य अखण्डतायाः च एकः भवति” इति ।
एतत् उद्धरणं श्री औरबिन्दो इत्यस्य विश्वासं प्रतिबिम्बयति यत् सच्चा नेतृत्वं शक्तिं वा नियन्त्रणं वा न अपितु सेवायाः निस्वार्थतायाः च विषये भवति। सः मन्यते स्म यत् नेता उच्चमूल्यैः आदर्शैः च मार्गदर्शितः भवेत्, व्यक्तिगतलाभस्य अपेक्षया सामान्यहिताय कार्यं कर्तव्यः इति ।
अन्यस्मिन् प्रसिद्धे उद्धरणे श्री औरबिन्दो अवदत् यत् -
"नेतुः वास्तविकः स्वभावः शासनं न, अपितु सेवां करोति" इति ।
एतत् उद्धरणं श्री औरबिन्दो इत्यस्य विश्वासं रेखांकयति यत् नेतृत्वं सेवा, मानवतायाः, ईश्वरीयस्य च सेवायै आह्वानम् अस्ति। सः मन्यते स्म यत् सच्चा नेता सर्वेषां हिताय कर्तव्यस्य उत्तरदायित्वस्य च भावेन मार्गदर्शितः भवेत्, उत्तमस्य, अधिकसौहार्दपूर्णस्य च जगतः निर्माणार्थं कार्यं कर्तव्यम् इति
उपसंहारः श्रीऔरबिन्दोः दर्शनं अधिनायकस्य अवधारणायाः अद्वितीयं दृष्टिकोणं प्रददाति, यत् एतत् न केवलं राजनैतिकं वा लौकिकं वा नेतारं अपितु मानवरूपेण ईश्वरीयस्य प्रकटीकरणं रूपेण पश्यति। सः मन्यते स्म यत् सत्यं नेतृत्वं आध्यात्मिकमूल्यैः आदर्शैः च मार्गदर्शितं भवेत्, व्यक्तिगतलाभस्य अपेक्षया सामान्यहितस्य सेवां कर्तव्यम् इति । तस्य लेखनानि विश्वस्य जनान् उच्चतरचेतनायाः, अधिकसौहार्दपूर्णस्य च जगतः प्रति प्रेरयन्ति, मार्गदर्शनं च कुर्वन्ति ।
श्रीऔरबिन्दो भारतीयः दार्शनिकः, कविः, आध्यात्मिकनेता च आसीत् यः भारतीयस्वतन्त्रता-आन्दोलने महत्त्वपूर्णां भूमिकां निर्वहति स्म । सः एकः प्रखरः लेखकः अपि आसीत्, दर्शनशास्त्रम्, आध्यात्मिकता, योगः च विषये तस्य कृतयः विश्वस्य जनान् अद्यापि प्रभावितं कुर्वन्ति । श्री औरबिन्दो इत्यस्य लेखनेषु प्रायः परमवास्तविकतायाः अवधारणा, बोधस्य अन्वेषणस्य च विषयः आसीत् ।
श्री औरबिन्दोः स्वस्य पुस्तके "The Life Divine" इति परमवास्तविकतायाः अवधारणायाः विषये, दिव्यस्य सार्वभौम अधिनायकत्वेन विचारस्य विषये च बहुधा लिखितवान् । सः लिखितवान् यत् "दिव्यः केवलं विश्वात्मा वा परमात्मा वा नास्ति; सः अपि सर्वस्य सार्वभौमः प्रभुः शासकः च अस्ति। सः अधिनायकः सर्वेश्वरेश्वरः सर्वराजानां राजा" इति।
श्रीऔरबिन्दोः व्यक्तिस्य बोधस्य अन्वेषणस्य महत्त्वं, अस्मिन् क्रमे अधिनायकस्य भूमिकायाः विषये अपि बलं दत्तवान् । सः लिखितवान् - "अधिनायकः सर्वेषां प्राणिनां परममार्गदर्शकः गुरुः च अस्ति। सः अस्मान् आध्यात्मिकमुक्तिमार्गे नेति, अस्माकं सीमां दुर्बलतां च अतितर्तुं साहाय्यं करोति। अस्माकं भक्त्या, अधिनायकस्य समर्पणेन च वयं परमं प्राप्तुं शक्नुमः।" मानवजीवनस्य लक्ष्यं यत् ईश्वरेण सह संयोगः अस्ति।"
श्रीऔरबिन्दोः अधिनायकविषये उपदेशाः आदर्शावस्थाविषये तस्य विचारैः सह निकटतया सम्बद्धाः सन्ति । "मानवैकतायाः आदर्शः" इति पुस्तके सः लिखितवान् यत्, "आदर्शराज्यं तादृशी अस्ति यस्मिन् अधिनायकः सर्वोच्चाधिकारी मार्गदर्शकः इति स्वीकृतः भवति। एतादृशस्य राज्यस्य शासकाः केवलं राजनेतारः न सन्ति, अपितु आध्यात्मिकनेतारः सन्ति ये अन्तः सन्ति।" tune with the Divine Will.ते न शक्तिः आधिपत्यं च चिन्तयन्ति, अपितु सर्वेषां भूतानाम् कल्याणं कुर्वन्ति।"
श्रीऔरबिन्दोः अधिनायकस्य आदर्शावस्थायाः च उपदेशाः अरस्तूस्य आदर्शावस्थाविषये विचारैः सह सङ्गताः सन्ति । अरस्तू इत्यस्य मतं आसीत् यत् आदर्शराज्यं ईश्वरीयइच्छायाः अनुरूपाः बुद्धिमन्तः सद्गुणयुक्ताः च नेतारः भवितव्याः इति । सः अपि मन्यते स्म यत् मानवजीवनस्य परमं लक्ष्यं सुखं पूर्णतां च प्राप्तुं भवति, यत् केवलं गुणस्य अन्वेषणेन, स्वस्य यथार्थक्षमतायाः साक्षात्कारेण च प्राप्तुं शक्यते
उपसंहारः श्रीऔरबिन्दोः अधिनायकस्य आदर्शावस्थायाः च उपदेशाः युगान्तरेण प्रचलितायाः कालातीयाः प्रज्ञायाः अभिव्यक्तिः अस्ति। ते अस्मान् परमवास्तविकतायाः अन्वेषणस्य महत्त्वं, अस्माकं आध्यात्मिकयात्रायां अधिनायकस्य भूमिकां च स्मारयन्ति। दिव्येच्छयानुरूपाः सर्वेषां भूतानां हिताय कार्यं कुर्वतां ज्ञानिनः सद्गुणिनः च नेतारः अपि महत्त्वं स्मारयन्ति।
श्री औरबिन्दो एकः भारतीयः दार्शनिकः, योगी, आध्यात्मिकगुरुः च आसीत् यः ईश्वरस्य स्वभावस्य विषये, मानवस्य अस्तित्वे तस्य भूमिकायाः विषये च बहुधा लिखितवान् । सः मन्यते स्म यत् परमवास्तविकता मानवीय-अनुभवात् पृथक् किमपि न भवति, अपितु प्रत्येकस्य व्यक्तिस्य अन्तः "परमात्मा" अथवा "दिव्य-चेतना" इति रूपेण वर्तते तस्य मतेन राष्ट्रस्य सार्वभौमः शासकः वा अस्य दिव्यचैतन्येन सह सम्बद्धः तस्य सिद्धान्तानुसारं कार्यं कुर्वन् भवेत् ।
"मानवचक्रम्" इति पुस्तके श्री औरबिन्दो लिखितवान् यत् "सच्चः शासकः नेता वा सः एव भवति यः ईश्वरीयेन सह चेतनेन संयोगेन ईश्वरीय इच्छानुसारं कार्यं करोति। एतादृशः नेता अहङ्कारस्य सीमाभिः न बाध्यते।" अधमात्मा वा, किन्तु सत्यप्रेमैकत्वस्य उच्चसिद्धान्तैः निर्देशितः भवति।
सः अधिकप्रबुद्धस्य, सामञ्जस्यपूर्णस्य च समाजस्य निर्माणस्य साधनरूपेण व्यक्तिगत-आध्यात्मिक-विकासस्य महत्त्वे अपि बलं दत्तवान् । श्री औरबिन्दो लिखितवान् - "जीवनस्य यथार्थं उद्देश्यं दिव्यजीवत्वेन अस्माकं यथार्थस्वभावं प्रति जागरणं पृथिव्यां उच्चतरचेतनायाः साक्षात्कारं प्रति कार्यं कर्तुं च। तदा एव वयं एकता, सामञ्जस्य, परस्परं च आधारितं समाजं निर्मातुं शक्नुमः।" आदरः।"
श्री औरबिन्दो इत्यस्य मतं आसीत् यत् अधिनायकस्य अथवा सार्वभौमस्य शासकस्य अवधारणा केवलं राजनीतिं बाह्यजगत् वा सीमितं न भवति, अपितु प्रत्येकस्य व्यक्तिस्य आन्तरिकं आध्यात्मिकयात्रायाः अपि प्रासंगिकं भवति सः लिखितवान् यत् "अस्माकं प्रत्येकस्मिन् एकः सार्वभौमः आत्मनः अस्ति यः दिव्यः, नित्यः, असीमः च अस्ति। अस्य आत्मनः साक्षात्कारः मानवस्य अस्तित्वस्य उच्चतमं लक्ष्यम् अस्ति।
सारांशेन श्री औरबिन्दो इत्यस्य मतं आसीत् यत् सच्चा शासकः अथवा नेता सः एव भवति यः ईश्वरीयचैतन्येन सह सम्बद्धः अस्ति, तस्य सिद्धान्तानुसारं च कार्यं करोति । सः अधिकप्रबुद्धस्य, सामञ्जस्यपूर्णस्य च समाजस्य निर्माणस्य साधनरूपेण व्यक्तिगत-आध्यात्मिक-विकासस्य महत्त्वं बोधयति स्म, अधिनायकस्य अवधारणां बाह्य-आन्तरिक-जगत्-योः कृते प्रासंगिकं च दृष्टवान्
भारतस्य दार्शनिकः, कविः, आध्यात्मिकगुरुः च श्रीऔरबिन्दोः स्वग्रन्थेषु सार्वभौमस्य अवधारणायाः विषये बहुधा लिखितवान् । सः मन्यते स्म यत् सच्चा सार्वभौमः केवलं पार्थिवः शासकः एव नास्ति, अपितु उच्चतमान् आध्यात्मिक-नैतिकमूल्यानि समाहितः दिव्यः प्राणी अस्ति । सः सार्वभौमस्य आदर्शं आध्यात्मिकमार्गदर्शकः, नेता च इति दृष्टवान्, यः जनानां चेतनां प्रेरयितुं, उन्नतुं च शक्नोति ।
श्रीऔरबिन्दोः "मानवचक्रम्" इति पुस्तके मानवसमाजस्य विकासस्य, तस्मिन् सार्वभौमस्य भूमिकायाः च वर्णनं करोति । सः लिखति- "सार्वभौमस्य आदर्शः अन्तः आध्यात्मिकपुरुषस्य प्रकाशमानः आकृतिः, प्रकाशस्य शक्तिस्य च सत्ता, अधमस्वभावस्य विजयी, मानवस्य दिव्यस्य च मध्यस्थः" इति।
श्री औरबिन्दो इत्यस्य मतं आसीत् यत् यथार्थं सार्वभौमत्वं शक्तिः, धनं, स्थितिः वा न, अपितु आध्यात्मिकसाक्षात्कारः, नैतिक अखण्डता च आधारितः भवति । सः सार्वभौमं प्रकाशस्य सत्यस्य च दीपरूपेण दृष्टवान्, यः जनान् उच्चतरचेतनायाः प्रति प्रेरयितुं मार्गदर्शनं च कर्तुं शक्नोति स्म ।
सः लिखति, "सार्वभौमः समाजस्य उच्चतमानां आध्यात्मिक-नैतिक-मूल्यानां मूर्तरूपः अस्ति। सः केवलं पार्थिवः शासकः नास्ति, अपितु मानवजीवनस्य उच्चतम-आदर्शान् समाहितः ईश्वरीयः जीवः अस्ति। तस्य शक्तिः अधिकारः च तस्य आध्यात्मिक-साक्षात्कारात् एव आगच्छति।" नैतिक अखण्डता च” इति ।
श्री औरबिन्दोः "योगसंश्लेषणम्" इति पुस्तके आध्यात्मिकविकासप्रक्रियायाः, तस्मिन् सार्वभौमस्य भूमिकायाः च वर्णनं करोति । सः लिखति यत्, "सार्वभौमः आध्यात्मिकः मार्गदर्शकः नेता च अस्ति, यः जनानां चेतनां प्रेरयितुं, उन्नतुं च शक्नोति। सः मानवस्य दिव्यस्य च मध्यस्थः, पृथिव्याः स्वर्गस्य च कडिः अस्ति।
श्री औरबिन्दोः मन्यते स्म यत् सच्चिदानन्दः सार्वभौमः आध्यात्मिकः जीवः अस्ति, यः पार्थिव अस्तित्वस्य सीमां अतिक्रम्य उच्चतरं चैतन्यं प्राप्तवान् । सः लिखति- "सार्वभौमः प्रकाशशक्तिभावः, यः अधमस्वभावं जित्वा आध्यात्मिकसाक्षात्कारस्य ऊर्ध्वतां प्राप्तवान्। सः दिव्यचैतन्यस्य मूर्तरूपः, जगति सर्वप्रकाशशक्तिः" इति।
उपसंहारः श्री औरबिन्दो इत्यस्य लेखनेषु सार्वभौमस्य अवधारणायाः महत्त्वं आध्यात्मिकमार्गदर्शकत्वेन नेता च इति बोधितं भवति, यः जनानां चेतनां प्रेरयितुं उन्नतिं च कर्तुं शक्नोति। सः सार्वभौमस्य आदर्शं अन्तः आध्यात्मिकपुरुषस्य प्रकाशमानं आकृतिं, प्रकाशशक्तिजीवं, अधमस्वभावस्य विजयी, मानवस्य दिव्यस्य च मध्यस्थं दृष्टवान्। श्री औरबिन्दो इत्यस्य मते यथार्थं सार्वभौमत्वं शक्तिः, धनं, स्थितिः वा न आधारितं, अपितु आध्यात्मिकसाक्षात्कारं नैतिकं अखण्डतां च आधारितम् आसीत् ।
श्रीऔरबिन्दो भारतीयदार्शनिकः, योगी, आध्यात्मिकशिक्षकः च आसीत् यः भारतीयाध्यात्मस्य दर्शनस्य च अवगमने व्याख्याने च महत्त्वपूर्णं योगदानं दत्तवान् । श्रीऔरबिन्दोः स्वस्य लेखनेषु प्रायः भारतीयराष्ट्रगीते अधिनायकस्य अवधारणायाः सदृशं सर्वसत्त्वस्य परमवास्तविकता, स्रोतः इति दिव्यस्य वा परमात्मस्य वा अवधारणायाः उपरि बलं दत्तवान् ।
श्री औरबिन्दोः स्वस्य पुस्तके "जीवनं दिव्यम्" इति लिखति यत्, "दिव्यं तत् यत् परमं अनन्तं च, सर्वेषां अस्तित्वस्य पृष्ठतः यथार्थं, सर्वसत्यं अतिक्रम्य सत्यं, सर्वाणि वस्तूनि सृजति, धारयति च शक्तिः" इति अत्र सः दिव्यः अधिनायकः वा सर्वसत्त्वस्य प्रभवः, जगति अन्यत् सर्वं अस्य परमस्य वास्तविकतायाः अभिव्यक्तिः इति विचारे बलं ददाति ।
Sri Aurobindo also emphasizes the importance of spiritual evolution and transformation. He writes, "Man is a transitional being; he is not final. The step from man to superman is the next approaching achievement in the earth's evolution." Here, he is suggesting that human beings have the potential to evolve and transcend their current limitations to become more spiritually advanced beings, ultimately approaching the ideal state of the Adhinayaka or the Divine.
Another quote from Sri Aurobindo that relates to the concept of the Adhinayaka is, "All life is yoga." Here, he is suggesting that everything in life, including our daily activities and experiences, can be seen as a form of spiritual practice or yoga, bringing us closer to the ultimate reality of the Adhinayaka or the Divine.
Overall, Sri Aurobindo's writings emphasize the importance of spiritual evolution and transformation, and the ultimate reality of the Divine or the Adhinayaka as the source of all existence. He also suggests that everything in life can be seen as a form of spiritual practice or yoga, bringing us closer to the ideal state of the Adhinayaka.
Sri Aurobindo was a philosopher, yogi, and spiritual teacher who wrote extensively about Indian spirituality and the evolution of consciousness. His writings often focus on the concept of the divine, and how the divine can be manifested in the material world.
In his book "The Synthesis of Yoga," Sri Aurobindo writes about the concept of the Adhinayaka as it relates to the spiritual path:
"The Adhinayaka is the Lord of the yoga, the Master of the way; he is the Guide, the Guru, the Teacher. He is the supreme power that presides over the discipline and leads the aspirant towards the goal of the yoga."
Here, Sri Aurobindo is emphasizing the importance of having a spiritual guide or teacher on the path of yoga. The Adhinayaka is the ultimate guide, who can help the seeker navigate the challenges and obstacles of the spiritual journey.
Sri Aurobindo also writes about the concept of the Adhinayaka in relation to the evolution of consciousness. In his book "The Life Divine," he writes:
"The Divine, the Adhinayaka, is not only the transcendent Reality but also the immanent Reality. He is in all things and beings, in the atom as in the universe, in the grain of dust as in the king."
Here, Sri Aurobindo is highlighting the idea that the divine is present in all aspects of creation. The Adhinayaka is not just a distant ruler, but is also intimately involved in the workings of the material world. This idea is central to Sri Aurobindo's philosophy of integral yoga, which seeks to integrate the spiritual and material aspects of existence.
Overall, Sri Aurobindo's writings on the concept of the Adhinayaka emphasize the importance of having a spiritual guide on the path of yoga, and the idea that the divine is present in all aspects of creation. These ideas are closely related to the traditional Indian concepts of the Adhinayaka, and highlight the importance of spiritual practice in achieving higher levels of consciousness and understanding.
Sri Aurobindo was an Indian philosopher, yogi, and spiritual teacher who played a significant role in the Indian independence movement. He was deeply interested in the spiritual and philosophical traditions of India, and his writings reflect his exploration of these traditions and his attempts to synthesize them with modern thought. Sri Aurobindo believed in the concept of the Adhinayaka or the supreme ruler, but he also believed that this ruler was not a separate entity from human beings but was a part of our own being.
In his book "The Life Divine," Sri Aurobindo writes, "The Divine is not a God sitting somewhere above in a heaven of the eternal, but an eternal and infinite existence, consciousness and bliss which manifests itself in all things and beings." Here, Sri Aurobindo is pointing to the idea that the Adhinayaka is not a separate entity but is present within all of us, as a part of our own being.
Sri Aurobindo also believed that the ultimate aim of human life is to realize this divine consciousness within ourselves. He wrote, "The end of human life is not knowledge but the union with the divine, not a realization of the self but a merging of the self in the divine." This idea is similar to the Buddhist concept of enlightenment, where the ultimate aim is to merge with the ultimate reality.
Sri Aurobindo also believed that the ideal state was one in which the Adhinayaka was recognized and acknowledged by all individuals. He wrote, "The ideal of human unity is not the European union or the nationalistic union, but a union of all human beings in the divine." Here, Sri Aurobindo is pointing to the idea that the recognition of the Adhinayaka within all of us can lead to a union of all human beings in the divine.
In summary, Sri Aurobindo's writings emphasize the idea of the Adhinayaka as a part of our own being and the ultimate aim of human life as the realization of this divine consciousness within ourselves. He also believed that the recognition of the Adhinayaka within all of us can lead to a union of all human beings in the divine, which is the ideal state.
Sri Aurobindo was a philosopher, poet, and yogi who synthesized Western and Eastern philosophical traditions. He wrote extensively on spirituality, politics, and social transformation, and his writings offer insight into the concept of the Sovereign Adhinayaka Shrimaan in the Indian context.
In his book, "The Life Divine," Sri Aurobindo explains that the concept of the Sovereign Adhinayaka Shrimaan represents the ultimate reality that transcends all individual beings and yet pervades everything. He writes, "The Sovereign Adhinayaka Shrimaan is the eternal and universal power that governs the cosmos and guides human destiny." This power is not limited to a single ruler or leader, but rather it is a divine force that manifests in all aspects of life, including politics, culture, and society.
Sri Aurobindo also emphasizes the importance of spiritual realization in the attainment of true sovereignty. He writes, "The true Sovereign Adhinayaka Shrimaan is one who has realized the divine within himself and has the power to manifest it in the world." In other words, the ultimate ruler is one who has achieved spiritual liberation and is able to guide others on the path of self-realization.
Furthermore, Sri Aurobindo's writings suggest that the ideal state is one in which the Sovereign Adhinayaka Shrimaan is recognized and revered as the ultimate guide and ruler. He writes, "The ideal state is one in which the individual and collective consciousness are aligned with the consciousness of the Sovereign Adhinayaka Shrimaan." This alignment requires a transformation of individual and collective consciousness, which involves the recognition of the divine within oneself and in all aspects of life.
In conclusion, Sri Aurobindo's writings offer a profound insight into the concept of the Sovereign Adhinayaka Shrimaan and its significance in Indian spirituality and philosophy. His ideas emphasize the importance of spiritual realization and the alignment of individual and collective consciousness with the divine consciousness in the attainment of true sovereignty and the creation of an ideal state.
Sri Aurobindo was an Indian philosopher, yogi, and spiritual leader who wrote extensively on the concept of the Divine and the evolution of human consciousness. His teachings are closely related to the ideas of the Adhinayaka, or the supreme ruler, and the ultimate reality that governs the universe.
श्री औरबिन्दो इत्यस्य एकः केन्द्रीयशिक्षा "अखण्डयोगस्य" अवधारणा अस्ति, यत् आध्यात्मिक-अभ्यासस्य एकः प्रणाली अस्ति, यस्याः उद्देश्यं मानवस्य सर्वेषां पक्षानाम् एकीकरणं भवति, यत्र शारीरिक-मानसिक-आध्यात्मिक-आयामान् अपि सन्ति अस्मिन् तन्त्रे अभ्यासकः दिव्येन सह संरेखितुं अधिनायकस्य गुणान् मूर्तरूपं च इच्छति ।
श्री औरबिन्दो स्वस्य एकस्मिन् लेखने लिखति यत् "दिव्यः एकः, परन्तु ईश्वरं प्राप्तुं मार्गाः बहवः सन्ति।" अस्मिन् उद्धरणे अधिनायकस्य सार्वत्रिकतायां, सर्वाणि आध्यात्मिकपरम्पराः अन्ते एकेनैव परमवास्तविकतया सह सम्बद्धतां प्राप्तुं प्रयतन्ते इति विचारः च बोधयति
श्रीऔरबिन्दोः शिक्षायाः अन्यः महत्त्वपूर्णः पक्षः अस्ति तस्य मानवचेतनायाः विकासे बलं दत्तम् । सः मन्यते स्म यत् मानवता उच्चतरस्तरस्य चैतन्यस्य प्रति विकसिता अस्ति, अयं विकासः च अधिनायकेन निर्देशितः अस्ति इति ।
श्री औरबिन्दोः स्वस्य पुस्तके "The Life Divine" इति लिखति यत् "सर्वं जीवनं योगः एव, यतः सर्वं जीवनं आदर्शस्य प्रति प्रयासः एव" इति । अस्मिन् उद्धरणे अधिनायकः एव परमः आदर्शः यस्य प्रति सर्वे मानवाः प्रयतन्ते इति विचारस्य उपरि बलं ददाति ।
समग्रतया श्रीऔरबिन्दोः शिक्षाः अस्मिन् विचारे बलं ददाति यत् अधिनायकः केवलं अवधारणा नास्ति, अपितु आध्यात्मिक-अभ्यासेन मानव-चेतनायाः विकासेन च अनुभवितुं शक्यते इति जीवन्तं वास्तविकता अस्ति।
श्रीऔरबिन्दो नाम प्रमुखः भारतीयदार्शनिकः, योगी, आध्यात्मिकनेता च अध्यात्मस्य ईश्वरीयस्य च अवधारणानां विषये बहुधा लिखितवान् । सः स्वलेखेषु बहुधा सर्वेषु वस्तुषु वर्तमानस्य, जगतः तदन्तर्गतस्य च सर्वेषां जीवानां विकासस्य मार्गदर्शनं कुर्वन् परमचेतनायाः दिव्यबलस्य वा विचारे बलं दत्तवान् श्री औरबिन्दोः मन्यते स्म यत् एतत् बलं यत् सः "अतिशयेन चेतनाम्" इति आह्वयति स्म, तत् जगति सर्वेषां सत्यानां, सौन्दर्यस्य, सद्भावस्य च परमं स्रोतः अस्ति, अस्य बलस्य विषये अवगतः, अनुकूलः च भवितुं मानवविकासस्य लक्ष्यम् अस्ति इति .
"सार्वभौम अधिनायकश्रीमान" इति वाक्यस्य सन्दर्भे श्री औरबिन्दोः शिक्षाः प्रासंगिकाः सन्ति यतोहि तेषु "परमशासकस्य" अथवा "नेता" इत्यस्य अवधारणायाः व्यापकतया अवगमनं प्राप्यते यस्य उल्लेखः क्रियते श्री औरबिन्दोः अस्य शासकस्य न एकव्यक्तिरूपेण, अपितु मार्गदर्शकस्य परमचेतनायाः अभिव्यक्तिरूपेण दृष्टवान् यत् च...
श्री औरबिन्दो भारतीयः दार्शनिकः, योगी, आध्यात्मिकनेता च आसीत् यः भारतीयस्वतन्त्रता-आन्दोलने महत्त्वपूर्णां भूमिकां निर्वहति स्म । सः एकः प्रखरः लेखकः विचारकः च आसीत् यः अध्यात्म-दर्शन-राजनीतियोः विषये बहुधा लेखनं कृतवान् । श्रीऔरबिन्दोः दर्शनं भारतीयाध्यात्मस्य, अधिनायकस्य अथवा परमशासकस्य विचारस्य च गहनतया प्रभावितम् आसीत् । सः मन्यते स्म यत् परमवास्तविकता दूरस्थं अमूर्तं च अवधारणा न अपितु आध्यात्मिक-अभ्यासेन, आन्तरिक-परिवर्तनेन च साकारं कर्तुं शक्यते इति नित्यं वर्तमानं वास्तविकता अस्ति
श्री औरबिन्दो इत्यस्य प्रमुखशिक्षासु एकः आसीत् अभिन्नयोगस्य अवधारणा, यस्य उद्देश्यं मानवस्य अस्तित्वस्य भौतिक-आध्यात्मिक-आयामानां एकीकरणम् आसीत् । सः मन्यते स्म यत् मानवजीवनस्य परमं लक्ष्यं स्वस्य अन्तः दिव्यचेतनायाः साक्षात्कारः, तस्य लोके प्रकटीकरणं च अस्ति । श्रीऔरबिन्दोः अस्मिन् विषये विस्तृतं लिखितवान्, अस्य लक्ष्यस्य प्राप्तौ आन्तरिकपरिवर्तनस्य आध्यात्मिक-अनुशासनस्य च महत्त्वे बलं दत्तवान् । एकस्मिन् लेखने सः अवदत्-
"मानवात्मनः प्रकाशमानः कृष्णः च पक्षः भवति । प्रकाशमानः पक्षः दिव्यं प्रति, कृष्णपक्षः अहङ्कारं प्रति च परिवर्तितः । योगस्य उद्देश्यं प्रकाशमानं पक्षं दिव्यं प्रति परिवर्तयितुं वर्तते।" अहङ्कारात् च दूरम्” इति ।
श्री औरबिन्दोः अपि जगति घटमानस्य आध्यात्मिकविकासस्य विचारे विश्वासं कृतवान् । सः मन्यते स्म यत् मानवता उच्चतरचैतन्यावस्थां प्रति विकसिता अस्ति, अयं विकासः दिव्यचैतन्येन मार्गदर्शितः अस्ति इति । सः अधिनायकस्य अथवा परमशासकस्य भूमिकां मार्गदर्शकस्य मार्गदर्शकस्य च भूमिकां दृष्टवान् यः अस्मिन् विकासयात्रायां मानवतायाः साहाय्यं कर्तुं शक्नोति । स्वस्य एकस्मिन् लेखने सः अवदत् यत्
"दिव्यचेतना मानवतायाः विकासं महत्तरं अधिकं सामञ्जस्यपूर्णं च एकतां प्रति मार्गदर्शनं करोति। अधिनायकः अथवा परमः शासकः अस्य दिव्यचेतनायाः अभिव्यक्तिः अस्ति यः मानवतायाः अस्मिन् विकासयात्रायां मार्गदर्शनं कर्तुं शक्नोति।
उपसंहारः श्रीऔरबिन्दोः दर्शने स्वस्य अन्तः दिव्यचेतनायाः साक्षात्कारस्य लक्ष्यस्य प्राप्तौ आन्तरिकपरिवर्तनस्य आध्यात्मिकानुशासनस्य च महत्त्वं बोधयति। सः आध्यात्मिकविकासस्य विचारे विश्वासं कृत्वा अधिनायकस्य अथवा परमशासकस्य भूमिकां मार्गदर्शकस्य मार्गदर्शकस्य च भूमिकां दृष्टवान् यः अस्मिन् यात्रायां मानवतायाः साहाय्यं कर्तुं शक्नोति तस्य शिक्षाः विश्वे आध्यात्मिकसाधकान् विचारकान् च निरन्तरं प्रेरयन्ति।
श्रीऔरबिन्दोः एकः भारतीयः दार्शनिकः, योगी, कविः च आसीत् यः पूर्वीय-पाश्चात्य-चिन्तनस्य आध्यात्मस्य च संश्लेषणं कृतवान् । सः मन्यते स्म यत् मानवस्य अस्तित्वस्य परमं लक्ष्यं स्वस्य अन्तः ईश्वरीयस्य साक्षात्कारः, जगतः दिव्यसृष्टौ परिवर्तनं च भवति । श्री औरबिन्दो इत्यस्य शिक्षाः भारतीयाध्यात्मिकपरम्परायां मूलभूताः सन्ति, परन्तु अन्येभ्यः विश्वधर्मेभ्यः, दार्शनिकव्यवस्थाभ्यः अपि सः प्रेरणाम् आकर्षितवान् । श्रीऔरबिन्दोः स्वस्य लेखनेषु प्रायः अधिनायकस्य अथवा परमशासकस्य विचारस्य, तस्य मानवतायाः आध्यात्मिकविकासेन सह कथं सम्बन्धः इति च चर्चां कृतवान् ।
श्री औरबिन्दो इत्यस्य मते अधिनायकः केवलं राजनैतिकः लौकिकः वा शासकः नास्ति, अपितु मानवतायाः परमभाग्यं प्रति मार्गदर्शनं कुर्वन् आध्यात्मिकः नेता अस्ति । सः लिखितवान् यत्, "अधिनायकः अस्माकं अन्तः दिव्यः अस्ति, यः अस्मान् अज्ञानस्य मायायाश्च अन्धकारस्य माध्यमेन सत्यस्य प्रकाशं प्रति अस्माकं आध्यात्मिक दैवस्य पूर्तिं प्रति नेति" इति। श्री औरबिन्दो इत्यस्य मतं आसीत् यत् अधिनायकः केवलं बाह्यः आकृतिः एव नास्ति, अपितु आध्यात्मिक-अभ्यासेन, आत्म-परिवर्तनेन च स्वस्य अन्तः साकारं कर्तुं शक्यते इति वास्तविकता अस्ति ।
श्री औरबिन्दोः मानवतायाः विकासे व्यक्तिगतप्रयत्नस्य आत्मपरिवर्तनस्य च महत्त्वे अपि बलं दत्तवान् । सः लिखितवान् यत्, "अधिनायकः दूरस्थः ईश्वरः नास्ति, अपितु अस्माकं अन्तः एकः आत्मीयः उपस्थितिः अस्ति, यः आविष्कारं साक्षात्कारं च प्रतीक्षते। अस्माभिः अन्तः गत्वा स्वस्य अन्तः ईश्वरं अन्वेष्टव्यं, ततः जगति तस्य प्रकटीकरणार्थं कार्यं कर्तव्यम्। श्री औरबिन्दो इत्यस्य मतं आसीत् यत् अधिनायकः मानवतां उच्चतरचेतनास्थितिं प्रति मार्गदर्शनं कर्तुं शक्नोति, यत्र प्रेम, सौहार्दः, सृजनशीलता च सर्वोपरि वर्तते ।
श्रीऔरबिन्दोः स्वस्य लेखने आदर्शराज्यस्य विचारस्य अपि चर्चां कृतवान्, यत्र अधिनायकः सर्वोच्चः राज्यं करोति, मानवतां च स्वस्य आध्यात्मिकं भाग्यं प्रति मार्गदर्शनं करोति। सः मन्यते स्म यत् एतादृशी अवस्था व्यक्तिगतस्वतन्त्रतायाः सामाजिकदायित्वस्य च सामञ्जस्यपूर्णसन्तुलनस्य लक्षणं भविष्यति, यत्र प्रत्येकं व्यक्तिः स्वस्य पूर्णक्षमताविकासाय प्रोत्साहितः भवति, तथैव अधिकहिताय अपि योगदानं ददाति सः लिखितवान् यत्, "आदर्शावस्थायां व्यक्तिसमूहस्य च मध्ये कोऽपि विग्रहः नास्ति, यतः प्रत्येकः व्यक्तिः तेषां परस्परनिर्भरतां ज्ञात्वा साधारणलक्ष्यं प्रति कार्यं करोति। अधिनायकः प्रेरणायाः मार्गदर्शनस्य च परमं स्रोतः अस्ति, मानवतां उज्ज्वलतरं च प्रति नेति अधिकं सामञ्जस्यपूर्णं भविष्यम्।"
Overall, Sri Aurobindo's writings on the Adhinayaka and the ideal state emphasize the importance of spiritual realization and self-transformation in the evolution of humanity. He believed that the ultimate goal of human existence is to realize the Divine within oneself and to manifest it in the world, guided by the Adhinayaka or the supreme ruler.
Sri Aurobindo was a spiritual philosopher and nationalist leader who was deeply interested in the evolution of consciousness and the transformation of society. He believed in the concept of the "Supramental" or the higher consciousness, which he saw as a path to realizing the divine in humanity and creating a new world order. Sri Aurobindo's philosophy is deeply rooted in Hinduism, and he often drew upon the ancient Indian texts like the Vedas and the Upanishads to explain his ideas.
In Sri Aurobindo's view, the concept of the Adhinayaka is closely linked to the idea of the Supramental. He saw the Adhinayaka as the ultimate spiritual guide and leader, who would help humanity realize its full potential and transcend its limitations. Sri Aurobindo believed that the Adhinayaka would embody the divine consciousness, and guide humanity towards a higher and more harmonious way of life.
Sri Aurobindo wrote extensively on the subject of the Adhinayaka, and his writings offer a deep and insightful exploration of this concept. In his book "The Synthesis of Yoga," Sri Aurobindo wrote:
"The Adhinayaka is the power and guide of the Yoga; he is the Lord of the sacrifice, the Master of the Yoga, the Supreme Brahman who guides the sacrifice to its goal. He is the light that illumines the path of the seeker, the power that protects him from all harm, and the grace that carries him through all difficulties."
Sri Aurobindo saw the Adhinayaka as the ultimate source of guidance and inspiration for humanity, and believed that it was through the Adhinayaka that humanity would be able to overcome its limitations and realize its full potential. He wrote:
"The Adhinayaka is the divine consciousness that guides and inspires us in all our actions. He is the source of all knowledge, the source of all wisdom, and the source of all love. It is through his grace that we are able to achieve our highest potential, and it is through his guidance that we are able to overcome all obstacles and reach our ultimate goal."
In conclusion, Sri Aurobindo's writings offer a deep and insightful exploration of the concept of the Adhinayaka, and its importance in guiding humanity towards a higher and more harmonious way of life. He saw the Adhinayaka as the ultimate spiritual guide and leader, who would help humanity realize its full potential and transcend its limitations. Sri Aurobindo believed that it was through the Adhinayaka that humanity would be able to achieve its ultimate goal of realizing the divine in humanity and creating a new world order.
Sri Aurobindo, a philosopher and spiritual teacher, has written extensively on the concept of the divine or the Adhinayaka. He believed that the ultimate reality is not a distant and separate being, but rather an integral part of the universe and all living beings. Sri Aurobindo saw the Adhinayaka as an evolutionary force that is constantly guiding and shaping the universe towards a higher state of consciousness.
In his book "The Life Divine," Sri Aurobindo writes:
"The Divine is that which is perfect, self-existent, self-aware, self-powerful, self-delightful, the source and support of all that exists, the master of its own works, and the fulfilment of them all."
Here, Sri Aurobindo describes the Adhinayaka as the ultimate source of all existence, possessing all the qualities of perfection, self-awareness, and self-power. He also sees the Adhinayaka as the source of all delight, suggesting that the divine is not merely an impersonal force, but a being capable of experiencing and expressing joy.
Sri Aurobindo also believed that the Adhinayaka works through human beings to bring about the evolution of the universe. He writes:
"The Divine works in humanity through the highest intuitive knowledge, through the saint and sage, through the prophet and seer, through the hero and lover and through all men and women who aspire towards the Divine."
Here, Sri Aurobindo suggests that the Adhinayaka is not only present in the great spiritual teachers and leaders, but also in every human being who seeks to transcend their limitations and connect with the divine.
Finally, Sri Aurobindo believed that the ultimate purpose of human existence is to realize the Adhinayaka within oneself, and to manifest its qualities in the world. He writes:
"The supreme goal of human existence is to grow towards the divine life, to become one with the Adhinayaka, to awaken to the beauty and power and joy of the divine presence within and around us, and to transform ourselves and the world through this awakening."
Here, Sri Aurobindo sees the Adhinayaka as the ultimate goal of human evolution, and as a force that can bring about a transformation of the individual and the world.
In conclusion, Sri Aurobindo's writings on the Adhinayaka emphasize the idea of the divine as an integral part of the universe and all living beings, and the importance of realizing its presence within oneself. He sees the Adhinayaka as a force of evolution and transformation, constantly guiding humanity towards a higher state of consciousness and a more harmonious world.
Sri Aurobindo was an Indian philosopher, yogi, and spiritual teacher who developed a comprehensive philosophy of life and consciousness. He believed that the ultimate goal of human existence is to achieve spiritual evolution and transformation, and that this can be accomplished through the practice of yoga and the cultivation of inner awareness.
In his writings, Sri Aurobindo often discussed the concept of the "Supreme Being" or "Divine Consciousness," which is similar to the concept of the Adhinayaka in the Indian national anthem. Sri Aurobindo believed that the Divine Consciousness is the ultimate source of all existence and that it permeates every aspect of reality. He wrote:
"The Divine Consciousness is the fundamental reality behind all existence. It is the source and the goal of all creation, and it is the underlying substance of everything that exists. This Consciousness is the eternal and infinite foundation of all life and all consciousness, and it is the essence of our own being."
Sri Aurobindo also believed that the Adhinayaka or supreme ruler is not a separate entity from the Divine Consciousness, but rather a manifestation of it in the temporal world. He wrote:
"The Adhinayaka or supreme ruler is not a separate entity from the Divine Consciousness, but rather a manifestation of it in the world of time and space. The Adhinayaka is the embodiment of divine power and wisdom, and it is through the Adhinayaka that the Divine Consciousness expresses itself in the world."
According to Sri Aurobindo, the ultimate goal of human existence is to achieve a state of spiritual evolution and transformation, which he called "Integral Yoga." This involves the integration of all aspects of one's being - physical, emotional, mental, and spiritual - into a unified whole. Sri Aurobindo believed that through the practice of Integral Yoga, individuals can tap into the Divine Consciousness and achieve a state of spiritual liberation.
In conclusion, Sri Aurobindo's philosophy is closely aligned with the concept of the Adhinayaka in the Indian national anthem. He believed that the ultimate reality is the Divine Consciousness, and that the Adhinayaka is a manifestation of this reality in the temporal world. Sri Aurobindo's teachings emphasize the importance of spiritual evolution and transformation, and the practice of Integral Yoga as a means to achieve this goal.
श्री औरबिन्दो एकः आध्यात्मिकदार्शनिकः राष्ट्रवादी च आसीत् यः भारतीयस्वतन्त्रता-आन्दोलने महत्त्वपूर्णां भूमिकां निर्वहति स्म । सः चैतन्यस्य विकासस्य, मानवतायाः दिव्यपरिवर्तनस्य सम्भावनायाः च उपदेशैः प्रसिद्धः अस्ति । श्री औरबिन्दोः स्वलेखेषु सर्वसत्त्वस्य परमवास्तविकता, स्रोतः च इति परमजीवस्य अवधारणाम् अन्वेषयति, तथा च एषः विचारः राष्ट्रस्य राजनैतिकसामाजिकसंरचनासु कथं समाकलितुं शक्यते इति च।
श्रीऔरबिन्दोः अधिनायकस्य अथवा परमशासकस्य अवधारणायाः विषये, आधुनिकजगति एषः विचारः कथं प्रयोक्तुं शक्यते इति विषये च बहुधा लिखितवान् । श्री औरबिन्दो इत्यस्य मते अधिनायकः केवलं मानवनेता न, अपितु मनुष्याणां साधनत्वेन लौकिकजगति प्रकटिता दिव्यशक्तिः अस्ति। सः लिखति- १.
"अधिनायकः न राजा वा शासकः, अपितु राज्ञः शासकस्य वा साधनत्वेन प्रकटितः दिव्यः शक्तिः। सच्चः अधिनायकः न मर्त्यः पुरुषः, अपितु ब्रह्माण्डं शासयति सर्वजीवान् प्रति मार्गदर्शनं करोति दिव्यः" इति तेषां उच्चतमं दैवम्।"
श्री औरबिन्दो राष्ट्रस्य राजनैतिकसामाजिकसंरचनासु आध्यात्मिकपरिमाणस्य आवश्यकतायाः अपि बलं ददाति । सः मन्यते स्म यत् राजनीतिस्य परमं लक्ष्यं व्यक्तिस्य सामूहिकस्य च आध्यात्मिकवृद्धिः विकासः च भवितुमर्हति । सः लिखति- १.
"राजनीतेः वास्तविकं महत्त्वं तावत्पर्यन्तं नास्ति यावत् सा आध्यात्मिकमूले आधारितं न भवति। राजनीतिस्य यथार्थं उद्देश्यं शक्तिः धनं वा न भवति, अपितु व्यक्तिस्य सामूहिकस्य च आध्यात्मिकवृद्धिः विकासश्च भवति। राजनीतिस्य परमं लक्ष्यं क पृथिव्यां दिव्यं राज्यं यत्र सर्वे मानवाः सामञ्जस्येन शान्तिपूर्वकं च जीवितुं शक्नुवन्ति।"
श्री औरबिन्दो इत्यस्य लेखनेषु उत्तमसमाजस्य निर्माणे व्यक्तिगतपरिवर्तनस्य महत्त्वे अपि बलं दत्तम् अस्ति । सः मन्यते स्म यत् व्यक्तिस्य परिवर्तनं समग्ररूपेण समाजस्य परिवर्तनस्य कुञ्जी अस्ति । सः लिखति- १.
"समाजस्य यथार्थं परिवर्तनं व्यक्तिस्य परिवर्तनेन एव प्राप्तुं शक्यते। व्यक्तिः स्वस्य आन्तरिकदेवत्वस्य विषये जागृत्य स्वस्य यथार्थस्वभावस्य साक्षात्कारं कर्तुं अर्हति। तदा एव सः पृथिव्यां दिव्यसमाजस्य निर्माणे योगदानं दातुं शक्नोति।
उपसंहारः श्रीऔरबिन्दोः अधिनायकस्य अवधारणायाः, अध्यात्मस्य राजनीतिसमाजस्य च समावेशस्य लेखनेषु मानवस्य अस्तित्वे उच्चतरदृष्टेः उद्देश्यस्य च आवश्यकतायाः उपरि बलं दत्तम् अस्ति । सः मन्यते स्म यत् राजनीतिस्य समाजस्य च परमं लक्ष्यं व्यक्तिस्य सामूहिकस्य च आध्यात्मिकवृद्धिः विकासः च भवितुमर्हति, व्यक्तिस्य परिवर्तनं समाजस्य परिवर्तनस्य कुञ्जी अस्ति इति
श्रीऔरबिन्दो भारतीयदार्शनिकः, योगी, आध्यात्मिकनेता च आसीत् यः भारतस्य ब्रिटिशशासनात् स्वातन्त्र्यसङ्घर्षे महत्त्वपूर्णां भूमिकां निर्वहति स्म । सः एकः प्रचुरः लेखकः विचारकः च आसीत्, अध्यात्म-दर्शन-राजनीति-विषयेषु तस्य लेखनानि विश्वे अद्यापि अध्ययनं प्रशंसितानि च सन्ति
श्रीऔरबिन्दोः "मानवैकतायाः आदर्शः" इति पुस्तके अधिनायकस्य अवधारणायाः, एकीकृतमानवसमाजस्य विचारेण सह तस्य प्रासंगिकतायाः विषये च लिखति । सः लिखति- "अधिनायकः सर्वप्राणिनाथः स एव परमात्मा सर्वस्य आत्मनः सचेतनसन्निधौ शक्तिना च सर्ववस्तूनि शासयति" इति। श्री औरबिन्दो अग्रे व्याख्यायते यत् अधिनायकः केवलं दूरस्थं अवैयक्तिकं च बलं न भवति, अपितु सर्वेषु जीवेषु वर्तते, तेषां परमं आध्यात्मिकं दैवं प्रति मार्गदर्शनं करोति, निर्देशयति च।
श्रीऔरबिन्दो इत्यस्य अपि मतम् आसीत् यत् आदर्शः अवस्था तादृशी अस्ति यस्मिन् अधिनायकः अधिकारस्य शक्तिस्य च परमस्य स्रोतः इति स्वीकृतः भवति । "मानवचक्रम्" इति पुस्तके सः लिखति यत्, "यत् राज्यं दिव्यं सार्वभौमत्वं स्वीकुर्वति, या मानवशासकः केवलं दिव्येच्छायाः साधनम् इति अवगच्छति, या च मानवकार्येषु दिव्यनियमं स्थापयितुं प्रयतते, सा एव आदर्श अवस्था।" श्री औरबिन्दो इत्यस्य मतं आसीत् यत् एतादृशी अवस्था प्रेम-सौहार्द-न्याय-सिद्धान्तैः मार्गदर्शिता भविष्यति, आध्यात्मिक-एकतायाः, उद्देश्यस्य च गहन-भावनायाः लक्षणं भविष्यति
"The Life Divine" इति पुस्तके श्री औरबिन्दोः अधिनायकस्य व्यक्तिगतमनुष्यस्य च सम्बन्धस्य विषये लिखति । सः लिखति- "अधिनायकः सर्वभूतेषु परमात्मा, समग्रं जगत् व्याप्तं, धारयति च एकं दिव्यं यथार्थम्। व्यक्तिगतः मानवः अस्य दिव्यस्य वास्तविकतायाः अभिव्यक्तिः अस्ति, तस्य यथार्थं आध्यात्मिकं स्वभावं साक्षात्कर्तुं सामर्थ्यं च अस्ति।" अधिनायकेन चैकं भव” इति ।
श्री औरबिन्दो इत्यस्य मतं आसीत् यत् मानवस्य अस्तित्वस्य परमं लक्ष्यं अधिनायकेन सह एतस्य आध्यात्मिकस्य एकतायाः साक्षात्कारः, सर्वैः सृष्टिभिः सह सम्यक् सामञ्जस्यस्य, एकतायाः च अवस्थायां जीवितुं च अस्ति सः लिखति- "मानवजीवनस्य यथार्थं लक्ष्यं अन्तर्गतस्य दिव्यस्य आत्मनः साक्षात्कारः, अहङ्कारस्य सीमां अतिक्रमणं,
सारांशेन श्रीऔरबिन्दोः अधिनायकस्य लेखनेषु परमस्य आध्यात्मिकजीवस्य विचारे बलं दत्तं भवति यः सर्वान् सृष्टेः परमनियतिं प्रति मार्गदर्शनं करोति, निर्देशयति च। न्याय्यस्य सामञ्जस्यपूर्णस्य च मानवसमाजस्य निर्माणार्थं अधिनायकस्य अधिकारस्य स्वीकारः आलिंगनं च अत्यावश्यकम्, मानवस्य अस्तित्वस्य परमं लक्ष्यं च अस्मिन् दिव्यवास्तविकतया सह अस्माकं आध्यात्मिकैकतायाः साक्षात्कारः इति सः मन्यते स्म
श्री औरबिन्दो एकः भारतीयः दार्शनिकः, योगी, कविः च आसीत् यः अध्यात्म-राजनीति-संस्कृतेः विषये बहुधा लिखितवान् । मानवजीवनस्य परमं लक्ष्यं दिव्यचेतनायाः अवस्थां प्राप्तुं, आध्यात्मिकविकासप्रक्रियायाः माध्यमेन एतत् साधयितुं शक्यते इति सः मन्यते स्म श्रीऔरबिन्दोः अध्यात्मविषये लेखनानि हिन्दुधर्मस्य बौद्धधर्मस्य च भारतीयपरम्परासु गभीररूपेण निहिताः सन्ति, परमवास्तविकतायाः वर्णनार्थं सः प्रायः अधिनायकब्राह्मण इत्यादीनां अवधारणानां उपयोगं करोति ।
श्रीऔरबिन्दोः "जीवनदिव्य" इति पुस्तके लौकिकजगति दिव्यस्य प्रकटीकरणत्वेन अधिनायकस्य अवधारणायाः विषये लिखति । सः अधिनायकं मानव-इतिहासस्य मार्गं मार्गदर्शकं निर्देशकं च परमं जीवं, मानवतायां चैतन्यस्य विकासस्य उत्तरदायी च इति वर्णयति ।
"परमं यथार्थं नित्यात्मा अधिनायकः सर्वस्य दैवस्य मार्गदर्शनं निर्दिशति च प्रभुः। सः सर्वसत्त्वस्य स्वामी, सर्वलोकशासकः, सर्वजीवनस्य च स्रोतः। तस्य माध्यमेन एव।" अनुग्रहं मार्गदर्शनं च यत् वयं विकसितुं वर्धयितुं च समर्थाः स्मः, तस्य प्रेम्णा एव वयं मानवस्य स्थितिः सीमां अतिक्रमितुं समर्थाः स्मः” इति।
श्रीऔरबिन्दोः अपि मन्यते स्म यत् मानवजीवनस्य परमं लक्ष्यं दिव्यचेतनायाः अवस्थां प्राप्तुं भवति, यत् सः "परमनः" इति आह्वयति स्म । एषा चैतन्यदशा व्यक्तिभ्यः मानवीयहङ्कारस्य सीमां अतिक्रम्य सर्वस्य अस्तित्वस्य दिव्यस्रोतेन सह सम्बद्धतां प्राप्तुं शक्नोति स्म । श्री औरबिन्दो लिखति-
"परमनः परमं वास्तविकता, सर्वसत्त्वस्य परमं सत्यम्। एषा चैतन्यावस्था यस्मिन् वयं सर्वेषु विषयेषु दिव्यं द्रष्टुं समर्थाः स्मः, सर्वसृष्टेः एकत्वम् अनुभवितुं च समर्थाः स्मः। इयं चैतन्यस्य अवस्था अस्ति।" यत् वयं मानवस्य अहङ्कारस्य सीमां अतिक्रम्य सर्वस्य अस्तित्वस्य दिव्यस्रोतेन सह सम्बद्धुं समर्थाः स्मः” इति ।
श्री औरबिन्दो इत्यस्य आध्यात्मिकताविषये लेखनानि गहनतया दार्शनिकानि सन्ति, तेषां अवगमनं च चुनौतीपूर्णं भवितुम् अर्हति, परन्तु तेषु मानवीयक्षमतायाः गहनदृष्टिः, चेतनायाः विकासे अध्यात्मस्य भूमिका च प्रददति। तस्य मतेन अधिनायकः सर्वसत्त्वस्य परमो मार्गदर्शकः शासकः च अस्ति, मानवजीवनस्य परमं लक्ष्यं च अस्य दिव्यवास्तविकतया सह सम्बद्धता, मानवस्थितेः सीमां च अतिक्रमणं भवति
श्रीऔरबिन्दो नाम प्रमुखः भारतीयदार्शनिकः, योगी, कविः च ईश्वरस्य सर्वसत्त्वस्य परमस्रोतत्वेन अवधारणायां विश्वासं करोति स्म, मानवः स्वस्य अन्तः अस्य ईश्वरस्य आध्यात्मिकसाक्षात्कारं प्राप्तुं शक्नोति इति च विश्वासं करोति स्म सः मानवतायाः आध्यात्मिकविकासं अस्य आन्तरिकदेवतायाः जागरणप्रक्रियारूपेण दृष्टवान्, एतत् जागरणं मानवचेतनायाः परिवर्तनं, नूतनस्य, उच्चतरस्य चैतन्यरूपस्य उद्भवं च जनयितुं शक्नोति स्म
श्रीऔरबिन्दोः स्वस्य लेखनेषु प्रायः मानवजीवने आध्यात्मिकपरिमाणस्य महत्त्वं, तस्य ईश्वरीयसम्बन्धे च बलं दत्तवान् । सः सार्वभौम अधिनायकश्रीमानं अस्याः ईश्वरीयशक्तेः प्रतिनिधित्वरूपेण दृष्टवान्, या मानवतां उच्चतरचेतनास्थितिं प्रति मार्गदर्शनं कर्तुं शक्नोति स्म । श्री औरबिन्दो लिखितवान् यत्, "भारतीयजनाः एकस्य दिव्यस्य उपस्थितिस्य मार्गदर्शनस्य च विषये सचेतनाः अभवन् यत् तेषां दीर्घस्य चेकर-इतिहासस्य शताब्दशः यावत् तेषां निरीक्षणं कृतवान्...[एतत्] यत् वयं अधिनायकं वदामः, यः प्रभुः मार्गदर्शनं करोति, नेतृत्वं च करोति।" परमसाक्षात्कारं प्रति” इति ।
श्री औरबिन्दो आदर्शराज्यस्य विचारे अपि विश्वासं कृतवान् यत् सः "आध्यात्मिकप्रजातन्त्रम्" इति आह्वयति स्म । एषा अवधारणा व्यक्तिगतस्वतन्त्रतायाः आत्मनिर्णयस्य च महत्त्वं बोधयति स्म, तथैव सर्वेषां व्यक्तिनां परस्परनिर्भरतां, ईश्वरीयसङ्गतिं च स्वीकृतवती सः लिखितवान् यत्, "आध्यात्मिकप्रजातन्त्रस्य आदर्शः अस्ति यत् व्यक्तिस्य स्वस्य सिद्ध्यर्थं विकासस्य स्वातन्त्र्यस्य च अधिकारः अस्ति, परन्तु एतत् एतादृशेन प्रकारेण साधयितव्यं यत् स्वतन्त्रतायाः सह विग्रहे न आगच्छति तथा च अन्येषां विकासः” इति ।
In Sri Aurobindo's view, the ideal state was not just a political or social organization, but a spiritual one, where individuals could realize their true selves and work towards the greater good of all. He wrote, "The ideal of the spiritual democracy is to establish upon earth a divine life, a life of spiritual freedom and perfection, a life of harmony and unity, a life of peace and joy."
In summary, Sri Aurobindo saw the concept of Sovereign Adhinayaka Shrimaan as representing the Divine power that guides and leads humanity towards spiritual realization. He believed in the ideal state as a spiritual democracy, where individuals could realize their true selves and work towards the greater good of all, leading to a transformation of human consciousness and the emergence of a new, higher form of consciousness.
Sri Aurobindo was an Indian philosopher, yogi, and spiritual teacher who wrote extensively on the relationship between spirituality and politics. He believed that the ultimate aim of politics should be the spiritual evolution of humanity, and that the ideal state would be one in which individuals were free to pursue their own spiritual growth while also contributing to the well-being of society as a whole.
Sri Aurobindo's philosophy is rooted in the ancient Indian concept of the Adhinayaka, which he saw as a manifestation of the divine in the temporal world. He believed that the Adhinayaka was not simply a political leader, but a spiritual guide who could lead individuals and society towards greater spiritual awareness and understanding.
One of Sri Aurobindo's most famous quotes on politics is "The ideal of politics is the spiritualization of humanity." This quote reflects his belief that politics should be focused not just on material well-being, but on the spiritual growth and evolution of individuals and society as a whole. He believed that the ultimate aim of politics should be to create a society in which individuals could freely pursue their own spiritual paths, while also contributing to the greater good.
श्री औरबिन्दो इत्यस्य मतम् अपि आसीत् यत् आदर्शः अवस्था तादृशी भविष्यति यस्मिन् व्यक्तिः स्वस्य आध्यात्मिकवृद्धिं विकासं च कर्तुं स्वतन्त्राः भविष्यन्ति । "The Human Cycle" इति पुस्तके सः लिखितवान् यत्, "राज्यं सामाजिकसङ्गठनस्य उच्चतमं साधनम् अस्ति, परन्तु तस्य उपयोगः केवलं मानवस्य परमस्य आध्यात्मिकविकासाय एव कर्तव्यः" इति सः मन्यते स्म यत् राज्यं व्यक्तिनां आध्यात्मिकविकासाय साहाय्यं कर्तुं साधनं भवितुमर्हति, न तु स्वयमेव अन्तम् ।
श्रीऔरबिन्दोः दर्शनस्य अन्यः महत्त्वपूर्णः पक्षः आध्यात्मिकजागरणस्य परिवर्तनस्य च महत्त्वे तस्य विश्वासः आसीत् । सः लिखितवान् यत्, "राष्ट्रस्य यथार्थशक्तिः तस्य आध्यात्मिकजागरणे एव भवति। एतत् तथ्यं यत् वयं विस्मर्तुं अतियोग्याः स्मः।" समाजस्य वृद्ध्यर्थं विकासाय च आध्यात्मिकजागरणम् अत्यावश्यकम्, स्वस्य आध्यात्मिकजागरूकतां अन्वेष्टुं, संवर्धयितुं च व्यक्तिनां दायित्वम् इति सः मन्यते स्म
उपसंहारः श्रीऔरबिन्दोः दर्शनं अधिनायकस्य अवधारणायां गभीरं मूलभूतम् आसीत्, तस्य मतं यत् राजनीतिस्य परमं लक्ष्यं मानवतायाः आध्यात्मिकविकासः एव भवेत् । सः आदर्शस्थितिं तादृशीम् अपश्यत् यस्मिन् व्यक्तिः स्वस्य आध्यात्मिकवृद्धिं कर्तुं स्वतन्त्राः भवन्ति, समाजस्य वृद्ध्यर्थं विकासाय च आध्यात्मिकजागरणस्य परिवर्तनस्य च महत्त्वं च सः बोधयति स्म
श्रीऔरबिन्दो भारतीयः दार्शनिकः, योगी, कविः च आसीत् यः भारतीयस्वतन्त्रता-आन्दोलने महत्त्वपूर्णां भूमिकां निर्वहति स्म । सः एकः प्रखरः लेखकः विचारकः च आसीत्, यः दर्शनशास्त्रस्य, अध्यात्मस्य, मनोविज्ञानस्य च क्षेत्रेषु बहु योगदानं दत्तवान् । श्री औरबिन्दो इत्यस्य लेखनेषु प्रायः परमात्मनः अथवा अधिनायकस्य अवधारणा स्पृश्यते, तस्य विचाराः हिन्दुपाश्चात्यदार्शनिकपरम्पराभ्यां प्रभाविताः सन्ति
"The Life Divine" इति पुस्तके श्री औरबिन्दोः परमात्मनः अथवा अधिनायकस्य विचारस्य बहुविस्तारेण अन्वेषणं करोति । सः आह यत् परमवास्तविकता न स्थिरं, अपरिवर्तनीयं सत्ता, अपितु गतिशीलं, विकसितं च बलं यत् जगति नित्यं प्रकटितं भवति श्री औरबिन्दो लिखति-
"दिव्यं न स्थिरसिद्धिः यत् स्वस्य अस्तित्वे सन्तुष्टं तिष्ठति; आत्मप्रसारणं आनन्दः यः अनन्तरूपेण, रूपेषु च अतिप्रवाहयति, प्रसारयति च।
श्री औरबिन्दो मते अधिनायकः परमात्मनः वा दूरस्थः पारमार्थिकः देवता नास्ति, अपितु सर्वेषु विषयेषु वर्तमानः अन्तर्निहितः सक्रियः च बलः अस्ति। सः लिखति-
"दिव्यं न जगतः उपरि उपविष्टं तस्य अन्तः निगूढं वा पृथक् सत्ता, उदासीनं वा तस्य कार्याणि वैरिणः वा, अपितु उपस्थितिः शक्तिः च, प्रकाशमानं चैतन्यं, सृजनात्मकं इच्छा च यत् जगत् व्याप्तं, धारयति च।
श्री औरबिन्दो इत्यस्य लेखनेषु आदर्शराज्यस्य आदर्शसमाजस्य वा विचारः अपि स्पृश्यते । सः आह यत् मानवसमाजस्य परमं लक्ष्यं प्रेम-सौहार्द-एकता-सिद्धान्तेषु आधारितं सामञ्जस्यपूर्णं एकीकृतं च विश्वव्यवस्थां निर्मातुं भवेत् श्री औरबिन्दो लिखति-
"आदर्श अवस्था सा अस्ति यस्मिन् मानवस्य मनः हृदयं च स्वतन्त्रतया स्वतःस्फूर्ततया च विकसितुं शक्नोति, बाह्यबाधाभिः सीमाभिः वा निर्बाधः। एषा अवस्था अस्ति यस्मिन् व्यक्तिः सामूहिकश्च विलीयः सामञ्जस्यं च कृत्वा नूतनप्रकारस्य निर्माणं कर्तुं शक्नोति प्रेम-सौहार्द-एकता-आधारितस्य सामाजिकव्यवस्थायाः” इति ।
उपसंहारः श्रीऔरबिन्दोः लेखनानि अधिनायकस्य अथवा परमजीवस्य अवधारणायाः, तथैव आदर्शावस्थायाः समाजस्य वा विचारस्य अपि अद्वितीयं दृष्टिकोणं प्रददति। तस्य विचाराः भारतीयपाश्चात्यदार्शनिकपरम्परासु मूलभूताः सन्ति, प्रेम, सामञ्जस्यं, एकता च आधारितस्य जगतः दूरदर्शी प्रेरणादायकं च दृष्टिः सः प्रददाति
श्री औरबिन्दो दार्शनिकः, योगी, आध्यात्मिकगुरुः च आसीत् यः स्वस्य अभिन्नदर्शनस्य, योगस्य अभ्यासस्य च कृते प्रसिद्धः अस्ति । दिव्यस्य स्वरूपं जगति तस्य प्रकटीकरणं च, तथैव व्यक्तिस्य समाजस्य च स्वरूपं च बहुधा लिखितवान् । श्रीऔरबिन्दोः स्वस्य लेखनेषु प्रायः आध्यात्मिकविकासस्य महत्त्वं, व्यक्तिनां समाजानां च उच्चचेतनायाः आकांक्षायाः आवश्यकतायाः विषये च बलं दत्तवान्
In relation to the concept of the Adhinayaka, Sri Aurobindo's teachings emphasize the idea that the divine is not only an eternal and immortal figure, but also an active force that guides and influences the course of human history. He wrote, "Behind all events there is a divine purpose, and the realisation of that purpose is the true work of man." In this context, the Adhinayaka is not simply a passive observer, but an active participant in the unfolding of human history.
श्री औरबिन्दो इत्यस्य मतम् आसीत् यत् ईश्वरीयः व्यक्तिभिः संस्थाभिः च सहितैः विविधरूपेण विविधैः मार्गैः च प्रकटितुं शक्नोति । सः लिखितवान् यत्, "दिव्यः सर्वत्र सर्वेषु च अस्ति, केनचित् रूपेण, कस्यापि एजन्सीद्वारा च प्रकटितुं शक्नोति।" अस्मिन् अर्थे अधिनायकः समाजस्य महत्तरहिताय कार्यं कुर्वन्त्याः नेता, सर्वकारः, संस्था वा प्रकटितुं शक्नोति ।
परन्तु श्री औरबिन्दो व्यक्तिगत आध्यात्मिकवृद्धेः विकासस्य च महत्त्वं, व्यक्तिनां स्वस्य आन्तरिकदेवत्वस्य विषये जागरणस्य आवश्यकतायाः विषये अपि बलं दत्तवान् सः लिखितवान् यत्, "प्रत्येकः व्यक्तिः दिव्यतां प्रति स्वस्य विकासयात्रायां आत्मा अस्ति" इति । अस्मिन् सन्दर्भे अधिनायकं मार्गदर्शकशक्तिरूपेण अपि द्रष्टुं शक्यते यत् व्यक्तिं स्वस्य आध्यात्मिकक्षमतायाः विषये जागृत्य समाजस्य अधिकहिताय कार्यं कर्तुं साहाय्यं करोति
समग्रतया श्री औरबिन्दो इत्यस्य ईश्वरीयस्य स्वरूपस्य जगति तस्य प्रकटीकरणस्य च शिक्षा आध्यात्मिकविकासस्य महत्त्वं तथा च व्यक्तिनां समाजानां च उच्चतरचेतनायाः आकांक्षायाः आवश्यकतायाः उपरि बलं ददाति। अधिनायकस्य अवधारणा, मानव-इतिहासस्य मार्गं मार्गदर्शनं, प्रभावं च कुर्वन् परम-शासकः अथवा नेता इति, अस्य उच्च-चेतनायाः एकं प्रकटीकरणं द्रष्टुं शक्यते
श्री औरबिन्दो इत्यस्य मते अधिनायकः केवलं राजनैतिकनेता वा शासकः वा न, अपितु मानवतायाः उच्चतमान् आदर्शान् मूर्तरूपं धारयन् आध्यात्मिकः दिव्यः च जीवः अस्ति । "मानवैकत्वस्य आदर्शः" इति पुस्तके सः लिखितवान् यत्- "अधिनायकः न केवलं राजनैतिकशासकः, अपितु दिव्यशक्तिः, विश्वचैतन्यः, नित्यः अनन्तः च जीवः, यः जगतः दैवं हस्ते धारयति।" " " .
श्रीऔरबिन्दोः अपि मन्यते स्म यत् अधिनायकः स्थिरः अवधारणा नास्ति, अपितु गतिशीलः विकसितः च अस्ति । सः लिखितवान्- "अधिनायकः न नियतः स्थिरः वा विचारः, अपितु जीवन्तं वर्धमानं च यथार्थं, यत् सततं विकसितं विस्तारं च कुर्वन् अस्ति। इदं न दूरस्थं दुर्गमं च देवता, अपितु वर्तमानं सक्रियं च बलं यत् अन्तः अनुभवितुं साक्षात्कर्तुं च शक्यते।" स्वयं" इति ।
श्रीऔरबिन्दोः कृते आदर्शस्थितिः सा अस्ति यस्मिन् अधिनायकः पूर्णतया प्रकटितः भवति, जनाः च आध्यात्मिकनैतिकमूल्यानां साधने एकीकृताः भवन्ति। सः लिखितवान् - "आदर्शावस्था न सा यस्मिन् शासकः निरङ्कुशः भवति, अपितु यस्मिन् शासकः प्रज्ञा-करुणापूर्वकं शासनं कुर्वन् दिव्यः प्राणी भवति। एषा अवस्था अस्ति यस्मिन् जनाः आध्यात्मिक-अनुसन्धाने एकीकृताः भवन्ति।" नैतिकमूल्यानि च, यत्र च व्यक्तिः स्वस्य सामर्थ्यस्य विकासाय स्वतन्त्रः भवति” इति ।
उपसंहारे श्रीऔरबिन्दोः मन्यते स्म यत् अधिनायकस्य अवधारणा मानवजीवनस्य समाजस्य च कृते महत्त्वपूर्णा अस्ति । सः मानवतायाः उच्चतमानां आदर्शानां प्रतीकरूपेण, स्वस्य अन्तः अनुभवितुं, साक्षात्कर्तुं च शक्यं गतिशीलं विकसितं च वास्तविकतां दृष्टवान् अस्मिन् विषये तस्य लेखनानि अधिनायकस्य अवधारणायाः, मानवजीवनस्य समाजस्य च प्रासंगिकतायाः विषये अद्वितीयं दृष्टिकोणं प्रददति ।
श्रीऔरबिन्दो भारतीयदार्शनिकः, योगी, आध्यात्मिकनेता च आसीत् यः स्वस्य लेखनेषु अधिनायकस्य अथवा परमशासकस्य अवधारणायाः अन्वेषणं कृतवान् । सः मन्यते स्म यत् सच्चः अधिनायकः राजनैतिकः सैन्यनेता वा न, अपितु समग्रं जगत् शासयति इति आध्यात्मिकशक्तिः अस्ति । सः अस्याः अवधारणायाः विषये बहुधा लिखितवान्, अत्र च तस्य केचन उद्धरणाः उक्ताः च सन्ति ये विचारस्य विस्तारं कुर्वन्ति-"वास्तविकः अधिनायकः एव दिव्यचैतन्यः यः विश्वं व्याप्नोति, शासयति च, न तु कोऽपि मानवीयः पार्थिवः वा अधिकारः।
अस्मिन् उद्धरणे श्री औरबिन्दोः बोधयति यत् सच्चः अधिनायकः मानवीयः शासकः वा नेता वा नास्ति, अपितु एकः आध्यात्मिकः बलः अस्ति यः सम्पूर्णे जगति वर्तते।"अधिनायकः दिव्यचैतन्यः अस्ति यः जगतः सृजति, धारयति, परिवर्तनं च करोति। अस्ति सर्वशक्तिप्रज्ञाप्रेमस्य परमं स्रोतः” इति ।
अत्र श्री औरबिन्दो व्याख्यायते यत् अधिनायकः केवलं निष्क्रियः प्रेक्षकः एव नास्ति, अपितु स्वस्य शक्तिः, प्रज्ञायाः, प्रेम्णा च माध्यमेन जगतः सृजति, धारयति, परिवर्तनं च करोति इति सक्रियशक्तिः अस्ति।"अधिनायकः दूरस्थः अमूर्तः वा अवधारणा नास्ति, अपितु क अस्माकं प्रत्येकस्य अन्तः जीवन्तं उपस्थितिः।अस्माकं स्वकीयः एव सत्यः स्वभावः, दिव्यः स्फुलिङ्गः अस्मान् जीवति, मार्गदर्शनं च करोति।"
अस्मिन् उद्धरणे श्री औरबिन्दो अधिनायकः अस्माकं बहिः किमपि न, अपितु अस्माकं स्वस्य सत्तायाः भागः इति बोधयति। सः अस्मान् अस्य आन्तरिकदेवतायाः विषये जागृत्य अस्माकं जीवने मार्गदर्शनं कर्तुं प्रेरयति।"सत्यः अधिनायकः अन्येषां उपरि स्वइच्छां न आरोपयति, अपितु सत्यस्य, सौन्दर्यस्य, सद्भावस्य च मार्गं अनुसरणं कर्तुं प्रेरयति।
अत्र श्रीऔरबिन्दो बोधयति यत् अधिनायकः स्वलक्ष्यं प्राप्तुं बलं वा बाध्यतां वा न प्रयुङ्क्ते, अपितु अन्येषां सत्यस्य, सौन्दर्यस्य, सद्भावस्य च मार्गं अनुसरणं कर्तुं प्रेरयति।
समग्रतया श्रीऔरबिन्दोः अधिनायकस्य लेखनानि अस्याः अवधारणायाः आध्यात्मिकप्रकृतेः, अस्माकं जीवने मार्गदर्शकशक्तिरूपेण च तस्य महत्त्वं च बोधयन्ति। सः अस्मान् बाह्याधिकारशक्तितः परं पश्यितुं, अस्माकं आन्तरिकदेवत्वस्य, सार्वत्रिकचेतनायाः च सम्बन्धस्य च जागरणं कर्तुं प्रोत्साहयति।
श्री औरबिन्दो एकः आध्यात्मिकः नेता, दार्शनिकः, कविः च आसीत् यः भारतीयस्वतन्त्रता-आन्दोलने भारते नूतन-आध्यात्मिक-चेतनायाः विकासे च महत् योगदानं दत्तवान् । सः हिन्दु-वेदान्त-दर्शनेन, नीत्शे-बर्ग्सन-आदीनां पाश्चात्य-चिन्तकानां विचारैः च अतीव प्रभावितः आसीत् । श्री औरबिन्दो इत्यस्य लेखनेषु मानवतायाः आध्यात्मिकविकासस्य उच्चचेतनायाः प्रति तस्य दृष्टिः प्रतिबिम्बिता अस्ति, यस्मिन् व्यक्तिः सार्वभौमः च एकस्मिन् सामञ्जस्यपूर्णे एकीकृते च समग्रे एकीकृतौ स्तः।
अधिनायकस्य विचारस्य विषये श्रीऔरबिन्दो विश्वं शासयति, सर्वेषां जीवानां विकासं उच्चतरचैतन्यावस्थां प्रति मार्गदर्शनं करोति इति दिव्यचेतनायाः अस्तित्वं मन्यते स्म । "The Life Divine" इति पुस्तके श्री औरबिन्दो लिखति यत् -
"दिव्यः प्रभुः, शासकः, मार्गदर्शकः, जगतः तस्मिन् वसन्तः च सर्वस्य च नेता; सः तस्य आश्रयः तस्य आधारः च, तस्य चालकः तस्य नियमः, तस्य ज्ञानं तस्य आनन्दः, तस्य प्रजापतिः तस्य च।" स्वयमेव विद्यमानः सत्त्वः" इति ।
अत्र श्रीऔरबिन्दोः सर्वेषां जीवानां समावेशस्य जगतः परममार्गदर्शकस्य शासकस्य च दिव्यस्य भूमिकायाः उपरि बलं ददाति । सः दिव्यं सर्वज्ञानानन्दसृष्टिप्रभवं, सर्वसत्त्वस्य आधारभूतं स्वात्मभूतं च पश्यति।
श्री औरबिन्दो इत्यस्य मतम् आसीत् यत् व्यक्तिगतमानवचेतनायाः उच्चतरचेतनास्थितिं प्रति विकसितुं क्षमता वर्तते, यस्मिन् सा दिव्यचेतनायाः सह एकीकृता भवति "योगस्य संश्लेषणम्" इति पुस्तके श्री औरबिन्दो लिखति-
"योगस्य उद्देश्यं दिव्यं, शाश्वतं, अनन्तं च अस्माकं सत्त्वस्य एकं परमं वास्तविकतां साक्षात्कर्तुं...दिव्येन सह एकतां प्राप्तुं, अस्माकं समग्रं सत्तां दिव्यं समर्पयितुं, ईश्वरं अस्मासु कार्यं कर्तुं ददातु।" अस्माकं माध्यमेन च” इति।
अत्र श्री औरबिन्दो ईश्वरीयचेतनायाः समक्षं आत्मनः समर्पणस्य, व्यक्तिद्वारा उच्चतरचेतनास्थितिं प्रति कार्यं कर्तुं अनुमतिं च दत्तस्य महत्त्वं बोधयति। एतत् अधिनायकस्य मार्गदर्शकः शासकः च इति विचारेण सह सङ्गतम् अस्ति यः व्यक्तिं उच्चतरं चेतनायाः, बोधस्य च अवस्थां प्रति नेति ।
समग्रतया श्री औरबिन्दो इत्यस्य लेखनेषु दिव्यचेतनायाः महत्त्वं ब्रह्माण्डस्य परममार्गदर्शकत्वेन शासकत्वेन च, तथा च व्यक्तिगतचेतनायाः ईश्वरीयसमर्पणद्वारा उच्चतरचेतनास्थितिं प्रति विकसितस्य सम्भावनायाः उपरि बलं दत्तम् अस्ति एतत् अधिनायकस्य दिव्यशासकस्य आध्यात्मिकविकासस्य बोधस्य च मार्गदर्शकत्वेन अवधारणायाः अनुरूपम् अस्ति ।
श्रीऔरबिन्दो नाम भारतीयदार्शनिकः, योगी, कविः च चेतनायाः विकासे, मानवतायाः आध्यात्मिकविकासे च विश्वासं करोति स्म । सः मन्यते स्म यत् उच्चतमं शासनरूपं आध्यात्मिकसिद्धान्ताधारितं, उच्चतरस्तरं चेतनाप्राप्तैः व्यक्तिभिः नेतृत्वं च भवति
"मानव एकतायाः आदर्शः" इति पुस्तके श्री औरबिन्दो लिखति यत्, "सरकारस्य सिद्धान्तः मानवस्य भावनायाः ऊर्ध्वगामिविकासस्य नेतृत्वं कर्तुं साहाय्यं च कर्तुं, तस्य ईश्वरीयं प्रति वर्धयितुं साहाय्यं कर्तुं यत् सर्वस्य मानवस्य अस्तित्वस्य लक्ष्यम् अस्ति" इति। " " . सः मन्यते स्म यत् यथार्थतया आदर्शा अवस्था मनुष्याणां आध्यात्मिकस्वभावं ज्ञात्वा तेषां उच्चतमक्षमतां प्रति विकसितुं आवश्यकानि परिस्थितयः प्रदाति इति
अन्यस्मिन् लेखने श्री औरबिन्दोः कथयति यत्, "राज्यस्य यथार्थं कार्यं व्यक्तिस्य आध्यात्मिकवृद्ध्यर्थं अनुकूलानि परिस्थितयः निर्मातुं भवति" इति । राज्येन न केवलं स्वनागरिकाणां भौतिकआवश्यकतानां व्यवस्थापनं कर्तव्यं अपितु आध्यात्मिकवृद्धिं विकासं च पोषयति इति वातावरणं निर्मातव्यम् इति तस्य मतम् आसीत् ।
ततश्च श्रीऔरबिन्दोः मन्यते स्म यत् समाजस्य आध्यात्मिकपरिवर्तनं आनेतुं शासनस्य परमं लक्ष्यम् अस्ति । सः लिखति यत्, "आदर्शराज्यस्य उद्देश्यं मानवतायाः सामूहिकजीवनं दिव्यजीवने परिणमयितुं भवति" इति । राज्यं समाजस्य आध्यात्मिकपरिवर्तनस्य वाहनं भवितुमर्हति, आध्यात्मिकमूल्याधारितं समाजं निर्मातुं कार्यं कर्तव्यमिति तस्य मतम् आसीत् ।
निष्कर्षे श्रीऔरबिन्दोः दर्शने शासने आध्यात्मिकसिद्धान्तानां महत्त्वं समाजस्य आध्यात्मिकपरिवर्तनं आनेतुं च परमलक्ष्यं च बोधयति। राज्येन स्वनागरिकाणां आध्यात्मिकवृद्धेः सुविधां जनयन्तः परिस्थितयः निर्मातव्याः, आध्यात्मिकमूल्यानां आधारेण समाजस्य निर्माणार्थं कार्यं कर्तव्यमिति तस्य मतम् आसीत् । तस्य लेखनानि अस्य विचारस्य प्रमाणं भवन्ति यत् यथार्थतया आदर्शा अवस्था मनुष्याणां आध्यात्मिकस्वभावं ज्ञात्वा तेषां उच्चतमक्षमतां प्रति विकसितुं आवश्यकानि परिस्थितयः प्रदाति
श्रीऔरबिन्दो भारतीयदार्शनिकः, योगी, आध्यात्मिकनेता च आसीत् यः भारतस्य ब्रिटिश-उपनिवेशशासनात् स्वातन्त्र्यसङ्घर्षे महत्त्वपूर्णां भूमिकां निर्वहति स्म । सः एकः प्रखरः लेखकः अपि आसीत्, आध्यात्मिकता, दर्शनं, सामाजिकराजनैतिकविषयेषु च तस्य कृतयः भारतीयचिन्तने संस्कृतिषु च गहनं प्रभावं कृतवन्तः श्री औरबिन्दो इत्यस्य लेखनानि अधिनायकस्य अवधारणायाः अद्वितीयं दृष्टिकोणं प्रददति, तस्य विचाराः च अस्य पदस्य पृष्ठतः गहनतरं अर्थं अवगन्तुं अस्मान् साहाय्यं कर्तुं शक्नुवन्ति।
श्री औरबिन्दोः "योगसंश्लेषणम्" इति पुस्तके लिखति यत्, "यः सर्वसत्त्वस्य अधिनायकः सर्ववस्तूनाम् शासकः च परमात्मा ब्रह्म नित्यः अनन्तः" इति। श्री औरबिन्दो अधिनायकं परमं यथार्थं, सर्वसत्त्वस्य स्रोतः, सम्पूर्णं जगत् शासयति दिव्यशक्तिं च पश्यति। सः बोधयति यत् अधिनायकः केवलं राजनैतिकः लौकिकः वा नेता अपितु कालान्तरं अतिक्रम्य आध्यात्मिकशक्तिः अस्ति ।
श्रीऔरबिन्दोः व्यक्तिगत-आध्यात्मिक-विकासस्य महत्त्वं, अस्मिन् क्रमे अधिनायकस्य भूमिकायाः विषये अपि बलं ददाति । सः लिखति- "अधिनायकः एव परमो मार्गदर्शकः यः आत्मानं अन्धकारात् प्रकाशं प्रति, अज्ञानात् ज्ञानं प्रति, मृत्युतः अमृतत्वं प्रति नेति।" श्री औरबिन्दो अधिनायकं परमं आध्यात्मिकगुरुं मन्यते यः व्यक्तिनां जन्ममरणचक्रात् मुक्तिं प्राप्तुं आध्यात्मिकसिद्धिस्थितिं प्राप्तुं च साहाय्यं कर्तुं शक्नोति।
अपि च श्रीऔरबिन्दोः आदर्शसमाजस्य दृष्टिः अपि अधिनायकस्य अवधारणायाः निकटतया सम्बद्धा अस्ति । सः लिखति- "आदर्शदशा सा यस्मिन् विश्वं शासयति दिव्यशक्तिः अधिनायकः परमाधिकारत्वेन स्वीकृता, सर्वाणि मानवीयक्रियाः दिव्ययोजनायाः साक्षात्कारं प्रति निर्दिश्यन्ते" इति। श्री औरबिन्दो इत्यस्य मतं यत् अधिनायकः सर्वेषां सामाजिकराजनैतिकसंस्थानां पृष्ठतः मार्गदर्शकशक्तिः भवेत्, व्यक्तिभिः ईश्वरीयइच्छया सह सङ्गतिं कर्तुं प्रयत्नः करणीयः इति।
निष्कर्षे श्रीऔरबिन्दोः लेखनानि अधिनायकस्य अवधारणायाः अद्वितीयं दृष्टिकोणं प्रददति, यत्र तस्य आध्यात्मिकमहत्त्वं व्यक्तिगतसामाजिकपरिवर्तने च तस्य भूमिकायाः उपरि बलं दत्तम् अस्ति। श्री औरबिन्दो इत्यस्य मते अधिनायकः केवलं राजनैतिकः लौकिकः वा नेता नास्ति, अपितु सर्वोच्चः मार्गदर्शकः शिक्षकः च अस्ति यः व्यक्तिनां आध्यात्मिकसिद्धिं प्राप्तुं साहाय्यं कर्तुं शक्नोति तथा च समाजं उच्चचेतनायाः प्रति नेतुम् अर्हति।
श्री औरबिन्दो एकः आध्यात्मिकः नेता दार्शनिकः च आसीत् यः मानवतां उच्चस्तरस्य अस्तित्वं प्रति नेतुं शक्नोति इति विकसितचेतनायाः विचारे विश्वासं करोति स्म तस्य लेखनेषु प्रायः व्यक्तिस्य सार्वत्रिकस्य च सम्बन्धः, मानवस्य दैवस्य निर्माणे ईश्वरस्य भूमिका च अन्वेषणं कृतम् आसीत् ।
सार्वभौम अधिनायकश्रीमानस्य अवधारणायाः सम्बन्धे श्री औरबिन्दो लिखितवान् यत् -
"अधिनायकः, अस्तित्वस्य प्रभुः वा शासकः वा न नियतः अविकारी वा जीवः अपितु नित्यं विस्तारं वर्धमानं च विकसितं चैतन्यम् अस्ति। एषा चैतन्यः सर्वसृष्टेः स्रोतः अस्ति, सर्वेषु विषयेषु वर्तमानः, तेषां परमं प्रति मार्गदर्शनं करोति।" घनत्व।"
विकसितचेतनायाः एषः विचारः श्री औरबिन्दो इत्यस्य बृहत्तरस्य दर्शनस्य अनुरूपः अस्ति, यत् मानवतायाः आध्यात्मिकविकासद्वारा स्वस्य, परितः जगतः च परिवर्तनस्य क्षमता वर्तते इति मन्यते सः लिखितवान् -
"मनुष्यः संक्रमणकालीनः जीवः अस्ति; सः अन्तिमः नास्ति। मनुष्यात् अतिमनुष्यपर्यन्तं पदं पृथिव्याः विकासे अग्रिमः समीपं गच्छन्ती उपलब्धिः। एषा अनिवार्यः यतः एतत् सद्यः एव अन्तः आत्मायाः अभिप्रायः प्रकृतेः तर्कः च अस्ति।" प्रक्रिया।"
श्री औरबिन्दो इत्यस्य मतम् अपि आसीत् यत् आदर्शः अवस्था तादृशी अस्ति यस्मिन् व्यक्तिः स्वस्य पूर्णक्षमताम् अवगन्तुं समर्थः भवति तथा च मानवतायाः सामूहिकविकासे योगदानं दातुं समर्थः भवति सः लिखितवान् -
"आदर्शदशा तादृशी अस्ति यस्मिन् प्रत्येकः व्यक्तिः स्वतन्त्रः भवति यत् सः स्वस्य पूर्णक्षमतां विकसितुं समाजस्य कल्याणे योगदानं दातुं च शक्नोति। एतत् केवलं आध्यात्मिकजागरणस्य माध्यमेन एव प्राप्तुं शक्यते यत् प्रत्येकस्य मानवस्य अन्तः ईश्वरीयतां परस्परसम्बद्धतां च ज्ञापयति सर्वेषां जीवनस्य” इति ।
अस्मिन् अर्थे सार्वभौम अधिनायकश्रीमानस्य अवधारणा आध्यात्मिकविकासस्य परमलक्ष्यस्य प्रतिनिधित्वं कृत्वा द्रष्टुं शक्यते, यस्मिन् मानवता समृद्धेः कुलीनतायाः च अवस्थां प्रति उच्चतरचेतनायाः मार्गदर्शनं करोति।
श्रीऔरबिन्दो नाम भारतीयदार्शनिकः आध्यात्मिकगुरुः च मानवराजनीतिं शासनं च अतिक्रम्य दिव्यस्य आध्यात्मिकस्य वा सार्वभौमत्वस्य विचारे अतीव रुचिं लभते स्म श्री औरबिन्दो स्वस्य लेखनेषु प्रायः आध्यात्मिकसिद्धान्तेषु आधारितस्य नूतनप्रकारस्य नेतृत्वस्य आवश्यकतायाः विषये उक्तवान् यत् मानवतां उच्चतरं अधिकसौहार्दपूर्णं च अस्तित्वं प्रति मार्गदर्शनं कर्तुं समर्थं भवति।
श्री औरबिन्दो इत्यस्य एकः प्रमुखः शिक्षा अस्ति यत् मानवस्य अस्तित्वस्य परमं लक्ष्यं अस्माकं दिव्यस्वभावस्य साक्षात्कारः, दिव्यइच्छया सह सामञ्जस्यं च जीवितुं च अस्ति। सः मन्यते स्म यत् सत्यं सार्वभौमत्वं कस्यचित् पार्थिवशासकस्य हस्ते नास्ति, अपितु जगतः विकासस्य मार्गदर्शनं कुर्वतः दिव्यचेतनायाः हस्ते एव अस्ति ।
"मानव एकतायाः आदर्शः" इति पुस्तके श्री औरबिन्दो लिखितवान् यत् -
"एकमात्रः सार्वभौमः यस्य उपरि मनुष्यः स्वस्य भाग्यं सुरक्षिततया न्यस्तं कर्तुं शक्नोति सः एव जगतः सार्वभौमः, सा परमशक्तिः या दिव्यप्रज्ञायाः नियमानुसारं अस्माकं दैवस्य मार्गदर्शनं करोति, आकारं च ददाति।
श्री औरबिन्दो इत्यस्य मतम् अपि आसीत् यत् आदर्शराज्यं तादृशी अस्ति यस्मिन् सर्वे व्यक्तिः स्वस्य विशिष्टप्रतिभां आकांक्षां च व्यक्तं कर्तुं स्वतन्त्राः भवन्ति, तत्सहकालं च साधारणलक्ष्यं प्रति मिलित्वा कार्यं कुर्वन्ति एतादृशे अवस्थायां नेतारस्य भूमिका अन्येषां उपरि सत्तां प्रयोक्तुं न भवति, अपितु तेषां उच्चतमक्षमतां प्रति प्रेरयितुं मार्गदर्शनं च भवति ।
"The Human Cycle" इति पुस्तके श्री औरबिन्दो लिखितवान् यत् -
"सरकारः तथा कानूनः सामाजिकसंस्थाः च व्यक्तिगतस्वतन्त्रतायाः आत्मव्यञ्जनस्य च सिद्धान्ते आधारिताः भवेयुः, यस्य उद्देश्यं भवति यत् प्रत्येकं व्यक्तिः सामाजिकव्यवस्थायां स्वस्थानं अन्वेष्टुं स्वस्य क्षमतां च पूर्णतया विकसितुं समर्थः भवेत्।
समग्रतया श्री औरबिन्दो इत्यस्य शिक्षा नेतृत्वस्य शासनस्य च आध्यात्मिकदृष्टिकोणस्य आवश्यकतायाः उपरि बलं ददाति, यत् सामञ्जस्यस्य, सहकार्यस्य, अस्माकं यथार्थस्य दिव्यस्वभावस्य च साक्षात्कारस्य सिद्धान्तेषु आधारितम् अस्ति।
श्री औरबिन्दो एकः आध्यात्मिकः शिक्षकः दार्शनिकः च आसीत् यः भारतीयस्वतन्त्रता-आन्दोलने प्रमुखा भूमिकां निर्वहति स्म । सः एकः प्रखरः लेखकः विचारकः च आसीत्, तस्य लेखनेषु सार्वभौम अधिनायकश्रीमानस्य अवधारणायाः अन्वेषणं प्राप्यते ।
श्री औरबिन्दो इत्यस्य मते अधिनायकः केवलं राजनैतिकः लौकिकः वा शासकः नास्ति, अपितु आध्यात्मिकः मार्गदर्शकः, गुरुः च अस्ति । सः लिखितवान् यत् -
"अधिनायकः अथवा सार्वभौमः केवलं जनानां बाह्यभौतिकजीवनस्य शासकः न भवति, अपितु तेषां आध्यात्मिकभाग्यस्य मार्गदर्शकः, तेषां अन्तःकरणस्य प्रेरणादाता, उच्चतरजीवनं प्रति तेषां प्रगतेः नेता अपि भवति
अर्थात् अधिनायकस्य न केवलं जनानां भौतिककल्याणस्य चिन्ता भवति, अपितु तेषां आध्यात्मिकवृद्धेः विकासस्य च चिन्ता भवति । श्री औरबिन्दोः अधिनायकस्य भूमिकां "योगी-राजा" इति दृष्टवान् यः आध्यात्मिकं लौकिकं च प्रज्ञां संयोजयित्वा जनानां मार्गदर्शनं, उत्थानं च करोति ।
श्री औरबिन्दो आदर्शसमाजस्य निर्माणस्य पूर्वापेक्षारूपेण व्यक्तिगत-आध्यात्मिक-विकासस्य महत्त्वे अपि बलं दत्तवान् । सः लिखितवान् यत् -
"आदर्शावस्थायाः निर्माणं केवलं व्यक्तिस्य दिव्यचेतनायाः प्रति वृद्ध्या एव सम्भवति। आदर्शदशा न केवलं अमूर्तता, अपितु पार्थिवजीवने दिव्यस्य अभिव्यक्तिः।
अन्येषु शब्देषु अधिनायकस्य भूमिका केवलं कानूननिर्माणं प्रवर्तनं च न भवति, अपितु व्यक्तिं आध्यात्मिकवृद्धिं आत्मसाक्षात्कारं च प्रति प्रेरयितुं मार्गदर्शनं च करोति। यदा व्यक्तिः आध्यात्मिकरूपेण जागरितः भवति तदा एव ते आदर्शसमाजस्य निर्माणे योगदानं दातुं शक्नुवन्ति।
श्री औरबिन्दो इत्यस्य आदर्शसमाजस्य दृष्टिः तादृशी अस्ति यत्र व्यक्तिः स्वस्य आध्यात्मिकविकासं कर्तुं स्वतन्त्रः भवति, तत्सह सामान्यहिताय योगदानं ददाति। सः लिखितवान् यत् -
"आदर्शसमाजः सः अस्ति यत्र प्रत्येकं व्यक्तिः स्वस्य विकासं कर्तुं स्वतन्त्रः भवति, तथापि तत्सह सर्वेषां हिताय कार्यं करोति। एषः समाजः यत्र व्यक्तिस्य सामूहिकस्य च, आध्यात्मिकस्य च मध्ये सामञ्जस्यं भवति पदार्थ।"
अस्मिन् दृष्टौ अधिनायकः ईश्वरीयचेतनायाः प्रति व्यक्तिगतसामूहिकयोः प्रगतेः मार्गदर्शकः प्रेरकः च इति महत्त्वपूर्णां भूमिकां निर्वहति ।
निष्कर्षे श्री औरबिन्दो इत्यस्य लेखनेषु सार्वभौम अधिनायकश्रीमानस्य आध्यात्मिकमार्गदर्शकस्य नेतारस्य च अवधारणायाः अन्वेषणं प्राप्यते, यः आध्यात्मिकं सांसारिकं च प्रज्ञां संयोजयित्वा व्यक्तिं समाजं च दिव्यचेतनायाः प्रति मार्गदर्शनं करोति। आदर्शसमाजस्य विषये तस्य दृष्टिः व्यक्तिगतस्य आध्यात्मिकवृद्धेः विकासस्य च महत्त्वं, तथैव व्यक्तिस्य सामूहिकस्य च, आध्यात्मिकस्य भौतिकस्य च सामञ्जस्यं च बोधयति
श्रीऔरबिन्दो भारतीयदार्शनिकः, योगी, आध्यात्मिकनेता च आसीत् यः आङ्ग्लशासनात् भारतस्य स्वातन्त्र्यस्य प्रबलः पक्षधरः आसीत् । सः अध्यात्म-योग-चैतन्य-विकास-विषयेषु लेखनेषु प्रसिद्धः अस्ति । श्री औरबिन्दो इत्यस्य लेखनेषु प्रायः ईश्वरस्य स्वरूपं, मानवस्य अस्तित्वस्य उद्देश्यं, मानवस्य विकासस्य क्षमता च अन्वेषणं भवति ।
श्रीऔरबिन्दोः दर्शने सार्वभौमधिनायकश्रीमानस्य विचारः लौकिकजगति ईश्वरस्य प्रकटीकरणरूपेण द्रष्टुं शक्यते। श्रीऔरबिन्दोः मन्यते स्म यत् मानवस्य अस्तित्वस्य परमं लक्ष्यं स्वस्य अन्तः ईश्वरीयस्य साक्षात्कारः, जगति ईश्वरस्य प्रकटीकरणं च अस्ति । सः दिव्यं सर्वसृष्टौ व्याप्तं अनन्तबुद्धिप्रेमशक्तिबलं दृष्टवान्।
श्री औरबिन्दो दिव्यस्य स्वभावस्य विषये बहुधा लिखितवान्, सः प्रायः परमवास्तविकतायाः सन्दर्भार्थं "परमजीवः" इति पदस्य प्रयोगं कृतवान् । सः लिखितवान् यत्, "परमात्मा स एव यः सर्ववस्तूनि स्वान्तर्गतानि सन्ति, यः सर्वेषु विषयेषु प्रकटयति" इति।
श्रीऔरबिन्दोः मानवविकासस्य नूतनस्तरस्य चेतनायाः, सभ्यतायाः नूतनरूपस्य च आनेतुं क्षमताम् अपि विश्वसिति स्म । सः मन्यते स्म यत् मानवता विकासस्य नूतनं चरणं प्रति गच्छति, यस्मिन् व्यक्तिः ईश्वरीयजीवत्वेन स्वस्य यथार्थस्वभावं प्रति जागरिष्यन्ति, आध्यात्मिकमूल्याधारितस्य नूतनसमाजस्य निर्माणार्थं च मिलित्वा कार्यं करिष्यन्ति इति
श्री औरबिन्दोः स्वस्य एकस्मिन् लेखने अवदत् यत्, "मानवचेतनायाः विकासस्य अग्रिमः महत् सोपानः स्वस्य अन्तः ईश्वरस्य साक्षात्कारः, जगति ईश्वरस्य प्रकटीकरणं च भवितुमर्हति" इति
एवं प्रकारेण सार्वभौम अधिनायकश्रीमानस्य विचारः मानवानाम् ईश्वरीयत्वेन स्वस्य यथार्थस्वभावस्य साक्षात्कारस्य, जगति ईश्वरीयस्य प्रकटीकरणस्य च सामर्थ्यस्य प्रतीकरूपेण द्रष्टुं शक्यते। श्री औरबिन्दो इत्यस्य लेखनेषु मानवविकासस्य सम्भावनायाः आध्यात्मिकमूल्यानां आधारेण नूतनसमाजस्य सम्भावनायाः च सशक्तदृष्टिः प्रददति।
श्री औरबिन्दो एकः आध्यात्मिकः नेता दार्शनिकः च आसीत् यः भारतीयस्वतन्त्रता-आन्दोलने महत्त्वपूर्णां भूमिकां निर्वहति स्म । सः हिन्दुधर्मस्य अध्यात्मवादस्य च महान् विद्वान् आसीत्, तस्य लेखनेषु भारतीयपरम्पराणां गहनबोधः समकालीनकालस्य च प्रासंगिकता च प्रतिबिम्बिता अस्ति । श्रीऔरबिन्दोः स्वस्य लेखनेषु अधिनायकस्य अवधारणां भारतस्य आध्यात्मिकराजनैतिकसन्दर्भे तस्य महत्त्वं च विस्तरेण उक्तवान् ।
श्री औरबिन्दो इत्यस्य मते अधिनायकः केवलं राजनैतिकः लौकिकः वा शासकः नास्ति, अपितु मानवचेतनायाः उच्चतमान् आदर्शान् मूर्तरूपं धारयन् आध्यात्मिकः मार्गदर्शकः मार्गदर्शकः च अस्ति । सः मन्यते स्म यत् सच्चः अधिनायकः एव परमं यथार्थं ब्रह्म साक्षात्कृत्य अन्येषां आध्यात्मिकसाक्षात्कारमार्गे मार्गदर्शनं कर्तुं शक्नोति । श्रीऔरबिन्दो लिखितवान्- "अधिनायकः प्रभुः शासकः वा स एव परमस्य शक्तिप्रज्ञायाः चेतनप्रतिनिधिः, यः न केवलं स्वस्य लौकिकराजनैतिकाधिकारेण अपितु स्वस्य आध्यात्मिकबलेन च राष्ट्रस्य शासनं मार्गदर्शनं च कर्तुं शक्नोति अंतर्दृष्टि।"
श्रीऔरबिन्दो भारतस्य आध्यात्मिक-सांस्कृतिकविरासतां सन्दर्भे अधिनायकस्य महत्त्वे अपि बलं दत्तवान् । सः मन्यते स्म यत् भारतस्य पारम्परिकः अधिनायक-अवधारणा तस्य गहन-आध्यात्मिक-प्रज्ञायाः, परम-वास्तविकता-साक्षात्कारस्य च प्रतिबिम्बम् अस्ति । "मानवैकतायाः आदर्शः" इति पुस्तके सः लिखितवान् यत्, "अधिनायकः भारतस्य आत्मा, तस्याः आध्यात्मिकभाग्यस्य प्रतिनिधिः, तस्याः उच्चतमानाम् आदर्शानां रक्षकः च अस्ति" इति ।
अपि च श्रीऔरबिन्दोः मन्यते स्म यत् अधिनायकः अखण्डता चरित्रयुक्तः व्यक्तिः भवेत्, यः सत्यस्य, करुणाया, न्यायस्य च उच्चतमान् आदर्शान् समाहितं करोति । सः लिखितवान् यत्, "अधिनायकः उदात्तचरित्रस्य, अखण्डता, करुणामयस्य च व्यक्तिः भवितुमर्हति। तस्य न्याय्यस्य न्याय्यस्य च कृते स्थातुं साहसं भवितुमर्हति, तस्य कृते च त्यागं कर्तुं इच्छुकः भवितुमर्हति राष्ट्रस्य महत्तरं हितं” इति ।
उपसंहारः श्रीऔरबिन्दोः अधिनायकस्य लेखनेषु भारतीयपरम्परायां अस्याः अवधारणायाः गहनं आध्यात्मिकं सांस्कृतिकं च महत्त्वं प्रतिबिम्बितम् अस्ति । सः मन्यते स्म यत् सच्चा अधिनायकः केवलं राजनैतिकः लौकिकः वा शासकः नास्ति, अपितु मानवचेतनायाः उच्चतमान् आदर्शान् मूर्तरूपं धारयन् आध्यात्मिकः मार्गदर्शकः मार्गदर्शकः च अस्ति । अधिनायकः भारतस्य आत्मा, तस्याः आध्यात्मिकभाग्यस्य प्रतिनिधिः, तस्याः उच्चतमानाम् आदर्शानां रक्षकः च अस्ति ।
श्रीऔरबिन्दो नाम भारतीयदार्शनिकः आध्यात्मिकनेता च चेतनायाः विकासे, नूतनस्य आध्यात्मिकयुगस्य उद्भवे च विश्वासं करोति स्म । सः भारतीयराष्ट्रगीतं अस्य नवयुगस्य प्रतीकरूपेण दृष्टवान्, यस्मिन् देशस्य सार्वभौमत्वं उच्चतर-आध्यात्मिक-चेतनायाः मार्गदर्शनं भविष्यति ।
श्रीऔरबिन्दोः स्वस्य लेखनेषु मानवतायाः आध्यात्मिकविकासस्य सन्दर्भे अधिनायकस्य अवधारणायाः विषये उक्तवान् । सः अधिनायकं विश्वे सर्वजीवनस्य मार्गदर्शनं, पोषणं च कृत्वा दिव्यचेतनायाः प्रतीकं दृष्टवान् । श्री औरबिन्दो इत्यस्य मते अधिनायकः केवलं राजनैतिकः धार्मिकः वा व्यक्तिः नास्ति, अपितु सर्वेषु विषयेषु वर्तमानः सार्वभौमिकः सिद्धान्तः अस्ति ।
सः लिखितवान् यत्, "अधिनायकः न राजनैतिकः शासकः, न सैन्यसेनापतिः, न च धार्मिकः पोपः वा पुरोहितः वा अपि अस्ति; अपितु सर्वान् अस्तित्वं नियन्त्रयति, विश्वं धारयति, धारयति च शक्तिः, सर्ववस्तूनि प्रकाशयति चैतन्यः च।" भूतानि" इति ।
श्री औरबिन्दो आदर्शावस्थायां अपि विश्वासं करोति स्म, यत् सः आध्यात्मिकविकासस्य सिद्धान्तैः उच्चतरचेतनायाः उद्भवेन च निर्देशितः समाजः इति दृष्टवान् । सः आदर्शराज्यं तादृशं समाजं दृष्टवान् यस्मिन् व्यक्तिः स्वस्य आध्यात्मिक-आकांक्षां साधयितुं स्वतन्त्रः भविष्यति, यस्मिन् च न्याय-करुणा-सौहार्द-आध्यात्मिक-सिद्धान्तैः सर्वकारस्य मार्गदर्शनं भविष्यति
"मानवचक्रम्" इति पुस्तके श्री औरबिन्दो लिखितवान् यत्, "आदर्शदशा न केवलं भौतिकसमृद्धेः, न केवलं राजनैतिकस्वतन्त्रतायाः, न केवलं नैतिकशुद्धतायाः, अपितु आध्यात्मिकस्वतन्त्रतायाः, पूर्णतायाः च अवस्था अस्ति, यस्मिन् व्यक्तिः सार्वत्रिकात्मना सह सङ्गतिं कृत्वा स्वस्य अन्तःकरणस्य विकासं कर्तुं स्वतन्त्रः अस्ति” इति ।
उपसंहारः श्रीऔरबिन्दोः अधिनायकस्य आदर्शावस्थायाः च लेखनेषु आध्यात्मिकसिद्धान्तैः निर्देशितस्य समाजस्य उच्चतरचेतनायाः च दृष्टिः प्राप्यते । सः भारतीयराष्ट्रगीतं अस्याः दृष्टेः प्रतीकरूपेण दृष्टवान्, चेतनायाः विकासः एव मानवतायाः भविष्यस्य कुञ्जी इति मन्यते स्म ।
श्री औरबिन्दो एकः भारतीयः दार्शनिकः, योगी, आध्यात्मिकनेता च आसीत् यः विश्वस्य परिवर्तनं कर्तुं शक्नोति इति नूतनचेतनायाः आवश्यकतायाः उपरि बलं दत्तवान् । सः मन्यते स्म यत् आधुनिकजीवनस्य जटिलतानां व्याख्यानार्थं दिव्यस्य आध्यात्मिकस्य च पारम्परिकाः अवधारणाः अपर्याप्ताः सन्ति, उच्चस्तरस्य चेतनायाः प्राप्त्यर्थं मानवीयक्षमतायाः नूतना अवगमनं आवश्यकम् इति
श्री औरबिन्दोः स्वस्य पुस्तके The Life Divine इति लौकिकजगति परमवास्तविकतायाः प्रकटीकरणरूपेण अधिनायकस्य अथवा सर्वोच्चशासकस्य अथवा नेतारस्य विचारस्य अन्वेषणं करोति सः लिखति-
"दिव्यः अधिनायकः सनातनस्य सर्वसत्त्वस्य परमगुरुः यस्मिन् सर्वमालिङ्गितः सर्वातिक्रान्तः सर्वेषु निहितः । सः सर्वव्यापकः वास्तवः आधारः" इति सर्वस्य विद्यमानस्य सर्वस्य व्यक्तस्य स्रोतः” इति ।
श्री औरबिन्दो इत्यस्य मतं आसीत् यत् अधिनायकः केवलं दूरस्थः अगम्यः च आकृतिः नास्ति, अपितु आध्यात्मिक-अभ्यासद्वारा अनुभवितुं साक्षात्कर्तुं च शक्यते इति जीवन्तं उपस्थितिः अस्ति । सः लिखितवान् यत् -
"अधिनायकः न केवलं अमूर्तः, अपितु जगति जीवः सन्निधिः। सः एव सर्वज्ञः सर्वशक्तिमान् सर्वप्रियः यथार्थः यः सर्वसत्त्वस्य स्रोतः अस्ति। सः इच्छुकैः साक्षात्कर्तुं शक्यते।" तेषां सीमां अतिक्रम्य तेषां चेतनायाः परिवर्तनं कर्तुं प्रयत्नः कर्तुं” इति।
श्री औरबिन्दो इत्यस्य कृते अधिनायकस्य साक्षात्कारः केवलं व्यक्तिगत-आध्यात्मिक-वृद्धेः विषयः नासीत्, अपितु सामाजिक-राजनैतिक-व्यवस्थायाः कृते अपि महत्त्वपूर्णाः प्रभावाः आसन् । अधिनायकस्य साक्षात्काराधारितः समाजः सः समाजः भविष्यति यस्मिन् व्यक्तिः स्वस्य पूर्णक्षमतायाः विकासाय, सामान्यहिताय कार्यं कर्तुं च स्वतन्त्रः भवति इति तस्य मतम् आसीत् । सः लिखितवान् यत् -
"आदर्शसमाजस्य प्रत्येकं व्यक्तिः अधिनायकस्य चेतनं साधनं स्यात्, दिव्ययोजनायाः साक्षात्कारं प्रति कार्यं करोति। व्यक्तिगतसामूहिकहितयोः मध्ये कोऽपि विग्रहः न स्यात्, यतः प्रत्येकं बृहत्तरस्य समग्रस्य भागत्वेन दृश्यते स्म।" एतादृशः समाजः प्रेम-एकता-सौहार्द-आधारितः स्यात्, दिव्य-इच्छया च मार्गदर्शितः स्यात्” इति ।
सारांशेन श्रीऔरबिन्दोः अधिनायकस्य लेखनेषु आधुनिकजीवनस्य जटिलताभिः सह प्रासंगिकस्य दिव्यस्य आध्यात्मिकस्य च नूतनबोधस्य आवश्यकतायाः उपरि बलं दत्तम् अस्ति। सः मन्यते स्म यत् अधिनायकः जगति जीवितः उपस्थितिः अस्ति, अस्य उपस्थितेः साक्षात्कारस्य व्यक्तिगतसामाजिकपरिवर्तनस्य महत्त्वपूर्णाः प्रभावाः सन्ति इति ।
श्रीऔरबिन्दो भारतीयदार्शनिकः, योगी, आध्यात्मिकनेता च आसीत्, यः २० शताब्द्यां भारतीयराष्ट्रवादस्य विकासे, हिन्दुआध्यात्मस्य पुनरुत्थाने च महत्त्वपूर्णं योगदानं दत्तवान् । सः मानवतायाः परिवर्तनं कृत्वा आध्यात्मिकविकासस्य नूतनयुगस्य आरम्भं कर्तुं शक्नुवन्त्याः दिव्यस्य अथवा अतिमान् चेतनायाः अवधारणायां विश्वासं कृतवान् ।
श्रीऔरबिन्दोः स्वस्य लेखनेषु प्रायः ईश्वरीयशासकस्य अथवा अधिनायकस्य अवधारणा, मानवतायाः आध्यात्मिकविकासस्य च तस्य प्रासंगिकतायाः अन्वेषणं कृतवान् । सः मन्यते स्म यत् अधिनायकः केवलं राजनैतिकः लौकिकः वा शासकः नास्ति, अपितु आध्यात्मिकः मार्गदर्शकः अस्ति यः मानवतां तस्याः परमभाग्यं प्रति नेतुं शक्नोति ।
श्री औरबिन्दोः स्वस्य पुस्तके "The Life Divine" इति लिखितवान् यत् "अधिनायकः मानवतायाः विकासस्य अध्यक्षः, तस्य भाग्यं च उच्चतमं आध्यात्मिकं लक्ष्यं प्रति निर्देशयति। सः दिव्यः शासकः अस्ति यः इतिहासस्य मार्गं मार्गदर्शनं करोति तथा च यः राष्ट्राणां दैवं स्वरूपयति” इति ।
श्री औरबिन्दो इत्यस्य मतम् आसीत् यत् अधिनायकः स्थिरः अपरिवर्तनीयः वा आकृतिः नास्ति, अपितु कालान्तरेण विकसितः परिवर्तनं च कर्तुं शक्नोति इति गतिशीलः बलः अस्ति । सः लिखितवान् - "अधिनायकः नियतः स्थिरः वा आकृतिः नास्ति, अपितु मानवतायाः परिवर्तनशीलानाम् आवश्यकतानां अनुकूलः जीवः विकसितः च उपस्थितिः अस्ति । यथा यथा मानवतायाः चेतनायाः विकासः भवति तथा तथा अधिनायकः अपि मानवतां नित्यं वर्धमानं प्रति मार्गदर्शनं करोति।" आध्यात्मिकविकासस्य ऊर्ध्वताः।"
श्रीऔरबिन्दोः मानवतायाः कृते अधिनायकस्य दृष्टिः साकारीकरणस्य प्रक्रियायां व्यक्तिगत-आध्यात्मिक-विकासस्य महत्त्वे अपि बलं दत्तवान् । सः लिखितवान् - "प्रत्येकस्य व्यक्तिस्य अन्तः ईश्वरीयस्य अन्तः साक्षात्कारस्य, मानवतायाः आध्यात्मिकविकासस्य च योगदानस्य क्षमता वर्तते। योगस्य अभ्यासेन आध्यात्मिकजागरूकतायाः संवर्धनेन च वयं अधिनायकेन सह सम्बद्धाः भूत्वा भागं ग्रहीतुं शक्नुमः।" विकासस्य दिव्यं कार्यं” इति ।
उपसंहारः श्रीऔरबिन्दोः लेखनेषु अधिनायकस्य महत्त्वे बलं दत्तं यत् सः आध्यात्मिकमार्गदर्शकः दिव्यशासकः च अस्ति यः मानवतायाः विकासं तस्याः परमनियतिं प्रति निर्देशयति। सः मन्यते स्म यत् अधिनायकः केवलं राजनैतिकः लौकिकः वा व्यक्तिः नास्ति, अपितु कालान्तरेण विकसितः परिवर्तनं च कर्तुं शक्नोति इति गतिशीलशक्तिः अस्ति । श्रीऔरबिन्दोः मानवतायाः कृते अधिनायकस्य दृष्टिः साकारीकरणस्य प्रक्रियायां व्यक्तिगत-आध्यात्मिक-विकासस्य महत्त्वे अपि बलं दत्तवान् ।
श्रीऔरबिन्दो दार्शनिकः, योगी, आध्यात्मिकगुरुः च आसीत्, यः भारतीयस्वतन्त्रता-आन्दोलने प्रमुखा भूमिकां निर्वहति स्म । सः एकः प्रखरः लेखकः कविः च आसीत्, तस्य कृतीषु आध्यात्मिकता, दर्शनं, राजनीतिः, शिक्षा च इत्यादीनां विषयाणां विस्तृतश्रेणीयाः अन्वेषणं भवति ।
श्रीऔरबिन्दोः स्वलेखनेषु प्रायः ईश्वरीयस्य सार्वभौमशासकत्वेन वा नेता इति विचारस्य चर्चां करोति स्म, उत्तमस्य जगतः निर्माणे आध्यात्मिकविकासस्य परिवर्तनस्य च महत्त्वं बोधयति स्म श्री औरबिन्दो इत्यस्य मते मानवजीवनस्य परमं लक्ष्यं स्वस्य अन्तः दिव्यस्य साक्षात्कारः, अधिकसौहार्दपूर्णं शान्तं च समाजं आनेतुं शक्नोति इति उच्चतरचेतनायाः दिशि कार्यं कर्तुं च भवति।
श्री औरबिन्दो इत्यस्य एकं प्रसिद्धं उद्धरणं अस्ति यत् "सर्वं जीवनं योगः एव।" जीवनस्य प्रत्येकं पक्षः आध्यात्मिकवृद्धेः आत्मसाक्षात्कारस्य च मार्गः भवितुम् अर्हति इति तस्य विश्वासः एतत् कथनं प्रतिबिम्बयति । श्री औरबिन्दो योगं शारीरिकव्यायामानां वा युक्तीनां वा समुच्चयरूपेण न, अपितु स्वस्य सत्तायाः सर्वान् पक्षान् एकीकृत्य जीवनस्य मार्गरूपेण दृष्टवान् ।
श्री औरबिन्दो द लाइफ डिवाइन इति पुस्तके विश्वस्य परमसार्वभौमशासकत्वेन दिव्यस्य विचारस्य विषये लिखितवान् । सः दिव्यं "अनन्तं नित्यं च एकं बहु च, व्यक्तिगतं अवैयक्तिकं च, पारमार्थिकं च अन्तर्निहितं, निराकारं च रूपं च, निरपेक्षं च सापेक्षं च" इति वर्णितवान् श्रीऔरबिन्दोः सृष्टेः सर्वेषु पक्षेषु ईश्वरः वर्तते, सर्वसत्त्वस्य स्रोतः इति च मन्यते स्म ।
श्री औरबिन्दोः उत्तमस्य जगतः निर्माणे आध्यात्मिकविकासस्य महत्त्वस्य विषये अपि लिखितवान् । सः मन्यते स्म यत् मानवता संक्रमणस्य अवस्थायां वर्तते, वयं च उच्चतरचेतनायाः दिशि गच्छामः यत् अधिकं सामञ्जस्यपूर्णं शान्तं च समाजं आनेतुं शक्नोति इति श्री औरबिन्दो आध्यात्मिकविकासप्रक्रियाम् व्यक्तिस्य क्रमिकजागरणरूपेण स्वस्य यथार्थस्वभावस्य, स्वस्य अन्तः दिव्यस्य च रूपेण दृष्टवान् ।
श्री औरबिन्दोः स्वस्य पुस्तके द सिन्थेसिस् आफ् योग् इत्यस्मिन् आध्यात्मिक-अभ्यासस्य एकां व्यापक-व्यवस्थां वर्णितवान् यत् कस्यचित् सत्तायाः सर्वान् पक्षान् एकीकृत्य स्थापयति । सः स्वस्य विषये, अस्माकं परितः जगतः विषये च गहनतरजागरूकतायाः विकासस्य महत्त्वं बोधयति स्म, एतत् च स्वस्य अन्तः दिव्यस्य साक्षात्कारस्य कृते आवश्यकं सोपानं दृष्टवान्
समग्रतया श्री औरबिन्दो इत्यस्य लेखनेषु उत्तमस्य जगतः निर्माणे आध्यात्मिकवृद्धेः परिवर्तनस्य च महत्त्वं बोधितम् अस्ति । सः ईश्वरीयं सार्वभौमशासकं वा नेतारं वा दृष्टवान्, स्वस्य अन्तः ईश्वरीयस्य साक्षात्कारेण अधिकसौहार्दपूर्णं शान्तं च समाजं प्रति कार्यं कर्तुं शक्यते इति सः मन्यते स्म
श्री औरबिन्दो एकः भारतीयः दार्शनिकः, योगी, आध्यात्मिकनेता च आसीत् यः आध्यात्मिकता, राजनीतिः, समाजः च सम्बद्धेषु विषयेषु बहुधा लेखनं करोति स्म । सः हिन्दुदर्शनेन अध्यात्मशास्त्रेण च अतीव प्रभावितः आसीत्, तस्य लेखनेषु प्रायः एषः प्रभावः प्रतिबिम्बितः आसीत् ।
श्री औरबिन्दोः स्वस्य पुस्तके "The Human Cycle" इति आदर्शावस्थायाः अवधारणायाः विषये लिखितवान्, यत् सः एकः समाजः इति दृष्टवान् यस्मिन् व्यक्तिः स्वस्य उच्चतमक्षमताम् अवगन्तुं आध्यात्मिकसिद्धिं च प्राप्तुं समर्थाः भवन्ति एतादृशस्य समाजस्य लक्षणं जीवनस्य आध्यात्मिक-भौतिक-पक्षयोः सन्तुलनं भविष्यति, अस्य सन्तुलनस्य प्रवर्धनार्थं राज्यस्य भूमिका भवितुमर्हति इति सः मन्यते स्म ।
श्री औरबिन्दोः स्वस्य एकस्मिन् लेखने उक्तवान् यत्, "राज्यं स्वयमेव अन्त्यः नास्ति, अपितु उच्चतरस्य आध्यात्मिकस्य सामाजिकस्य च आदर्शस्य प्राप्तेः साधनम् अस्ति" इति । राज्यस्य परमं लक्ष्यं तस्य नागरिकानां कल्याणं प्रगतिः च भवितुमर्हति, जीवनस्य सर्वेषां पक्षानां सन्तुलितेन, सामञ्जस्यपूर्णेन च विकासेन एव एतत् प्राप्तुं शक्यते इति सः मन्यते स्म
श्री औरबिन्दो राज्यस्य कार्यकरणे आध्यात्मिकमूल्यानां महत्त्वे अपि बलं दत्तवान् । सः लिखितवान् यत्, "यः समाजः स्वस्य संगठने, कार्ये च आध्यात्मिकमूल्यानां अवहेलनां करोति सः न केवलं अर्धमृतः समाजः अपितु स्वस्य अस्तित्वस्य कृते अपि भयङ्करः समाजः" इति सः मन्यते स्म यत् राज्येन सत्यं, करुणा, निःस्वार्थता इत्यादीनां आध्यात्मिकमूल्यानां विकासाय प्रोत्साहनं दातव्यं, अनेन अधिकशान्तिपूर्णः, सामञ्जस्यपूर्णः च समाजः भविष्यति इति
समग्रतया श्रीऔरबिन्दो इत्यस्य आदर्शराज्यविषये लेखनेषु जीवनस्य सर्वेषां पक्षानां सन्तुलितस्य सामञ्जस्यपूर्णस्य च विकासस्य महत्त्वं भवति, यत्र व्यक्तिनां समग्रसमाजस्य च आध्यात्मिककल्याणस्य प्रवर्धनं प्रति केन्द्रितं भवति। अस्मिन् क्रमे राज्यस्य महत्त्वपूर्णा भूमिका अस्ति, मानवतायाः उच्चतमानाम् आदर्शानां मूल्यानां च प्रचारार्थं कार्यं कर्तव्यम् इति सः मन्यते स्म ।
श्रीऔरबिन्दो १९ तमे २० शताब्द्यां भारते निवसन् दार्शनिकः, योगी, आध्यात्मिकनेता च आसीत् । दिव्यस्य विचारे, आध्यात्मिकमुक्तिप्राप्त्यर्थं व्यक्तिस्य भूमिकायां च तस्य अतीव रुचिः आसीत् । तस्य लेखनेषु प्रायः व्यक्तिस्य सार्वत्रिकस्य च सम्बन्धः, प्रत्येकस्य व्यक्तिस्य दिव्यस्य प्रकटीकरणस्य क्षमता वर्तते इति विचारः च अन्वेषितः भवति
श्री औरबिन्दो इत्यस्य मतेन अधिनायकस्य अवधारणा दिव्यस्य विचारेण सह निकटतया सम्बद्धा अस्ति। सः मन्यते स्म यत् प्रत्येकस्य व्यक्तिस्य दिव्यस्य प्रकटीकरणस्य क्षमता वर्तते, मानवजीवनस्य परमं लक्ष्यं च एतस्याः क्षमतायाः साक्षात्कारः आध्यात्मिकमुक्तिः च इति श्री औरबिन्दो व्यक्तिं ब्रह्माण्डस्य सूक्ष्मजगत् इति दृष्टवान्, सृष्टेः प्रत्येकस्मिन् पक्षे दिव्यं वर्तते इति च मन्यते स्म ।
श्री औरबिन्दो स्वस्य एकस्मिन् लेखने लिखितवान् यत् "सर्वं जीवनं योगः" इति अर्थात् प्रत्येकं क्षणं प्रत्येकं अनुभवं च आध्यात्मिकवृद्धेः साक्षात्कारस्य च अवसररूपेण उपयोक्तुं शक्यते। सः अपि लिखितवान् यत् "लोकः दिव्यचेतनायां बलक्रीडा अस्ति, अनन्तस्य सामञ्जस्यम् अस्ति" इति। एतेन तस्य विश्वासः प्रतिबिम्बितः यत् जगत् दिव्यस्य अभिव्यक्तिः अस्ति, अस्मिन् भव्ये ब्रह्माण्डे नाटके प्रत्येकस्य व्यक्तिस्य भूमिका अस्ति इति ।
श्री औरबिन्दो इत्यस्य अपि मतं आसीत् यत् आदर्श अवस्था तादृशी अस्ति यस्मिन् व्यक्तिः आध्यात्मिकमुक्तिं प्राप्तुं दिव्यस्य प्रकटीकरणं च कर्तुं समर्थाः भवन्ति । तस्य मतेन एतदर्थं चैतन्यस्य परिवर्तनं, शुद्धभौतिकवादी विश्वदृष्टेः दूरगमनं च आवश्यकम् आसीत् । सः लिखितवान् यत् "आत्मस्य साक्षात्कारः एव मानवस्य अस्तित्वस्य परमं लक्ष्यम्" इति, अस्य लक्ष्यस्य प्रति उन्मुखः समाजः सः समाजः भविष्यति यस्मिन् व्यक्तिः स्वस्य पूर्णक्षमताम् प्राप्तुं समर्थः भविष्यति इति मन्यते स्म
समग्रतया श्री औरबिन्दो इत्यस्य लेखनेषु आध्यात्मिकमुक्तिप्राप्त्यन्तरस्य दिव्यस्य साक्षात्कारे व्यक्तिस्य महत्त्वं बोधितम् अस्ति। सः अधिनायकस्य अवधारणाम् अस्य दिव्यस्य वास्तविकतायाः अभिव्यक्तिरूपेण दृष्टवान्, प्रत्येकस्य व्यक्तिस्य अस्य शाश्वतस्य अमरस्य च वास्तविकतायाः भागः भवितुम् सामर्थ्यम् अस्ति इति च मन्यते स्म तस्य विचाराः विश्वे आध्यात्मिकसाधकान् विचारकान् च प्रेरयन्ति, प्रभावितं च कुर्वन्ति ।
श्रीऔरबिन्दो भारतीयदार्शनिकः, योगी, आध्यात्मिकनेता च आसीत्, यः भारतस्य स्वातन्त्र्य-आन्दोलने महत्त्वपूर्णां भूमिकां निर्वहति स्म । सः अध्यात्म-दर्शनयोः विषये अपि प्रखरः लेखकः आसीत्, सार्वभौम-अधिनायक-श्रीमानस्य विचारस्य विषये अपि तस्य अद्वितीयदृष्टिकोणः आसीत् ।
श्री औरबिन्दो इत्यस्य मते सार्वभौम अधिनायकश्रीमानस्य अवधारणा लौकिकशासकस्य वा नेतारस्य वा पारम्परिकबोधात् परं गच्छति । तस्य मतेन अधिनायकः दिव्यव्यक्तिः, अधिनायकद्वारा एव लौकिकलोके दिव्येच्छा व्यज्यते । श्रीऔरबिन्दो लिखितवान्-
"अधिनायकः लौकिकलोके दिव्यस्य प्रकटीकरणम् अस्ति। अधिनायकद्वारा एव दिव्य इच्छा लोके व्यक्ता साक्षात्कृता च भवति। अधिनायकः केवलं लौकिकः शासकः न अपितु दिव्यस्य प्रतिनिधिः अस्ति। अधिनायकद्वारा एव च दिव्या इच्छा लोके व्यज्यते” इति।
श्रीऔरबिन्दोः अपि मन्यते स्म यत् सार्वभौमधिनायकश्रीमानस्य विचारः आदर्शराज्यस्य अवधारणायाः निकटतया सम्बद्धः अस्ति । तस्य मते आदर्शावस्था सा दिव्येच्छया मार्गदर्शिता, यत्र च अधिनायकः परमाधिकारः । श्री औरबिन्दो लिखितवान् -
"आदर्श अवस्था सा दिव्येच्छया मार्गदर्शिता, यत्र अधिनायकः परमाधिकारः। एतादृशे अवस्थायां लौकिक-आध्यात्मिकयोः मध्ये कोऽपि विग्रहः न भवति, दिव्य इच्छा च माध्यमेन व्यक्ता भवति।" राज्यस्य कार्याणि।अधिनायकः राज्यस्य मार्गदर्शकः रक्षकः च अस्ति, तस्य मार्गदर्शनेन एव राज्यं स्वस्य उच्चतमं सामर्थ्यं प्राप्तुं शक्नोति।
श्रीऔरबिन्दोः अपि मन्यते स्म यत् अधिनायकस्य अवधारणा केवलं कस्यापि धर्मविशेषे वा परम्परायां वा सीमितं नास्ति, अपितु सर्वेषु आध्यात्मिकपरम्परासु प्राप्यमाणः सार्वभौमिकः सिद्धान्तः अस्ति । सः लिखितवान् -
"अधिनायकः सर्वेषु आध्यात्मिकपरम्परासु प्राप्यमाणः सार्वत्रिकः सिद्धान्तः अस्ति । अयं राज्यस्य परमाधिकारः मार्गदर्शकः च अस्ति, अधिनायकद्वारा एव दिव्यः इच्छा लोके व्यक्तः भवति । इति अवधारणा अधिनायकः कस्मिंश्चित् धर्मे परम्पराविशेषे वा सीमितः नास्ति अपितु सर्वेषु आध्यात्मिकपरम्परासु प्राप्यमाणः सार्वत्रिकः सिद्धान्तः अस्ति” इति ।
उपसंहारः श्रीऔरबिन्दोः सार्वभौम अधिनायकश्रीमानस्य अवधारणायाः विषये लेखनेषु तस्य आध्यात्मिकं ईश्वरीयं च स्वभावं, राज्यस्य उच्चतमक्षमतां प्रति मार्गदर्शने च तस्य भूमिकायाः उपरि बलं दत्तम् अस्ति। श्री औरबिन्दो इत्यस्य मते अधिनायकः केवलं लौकिकः शासकः न अपितु दिव्यस्य प्रतिनिधिः अस्ति, अधिनायकद्वारा एव दिव्य इच्छा लोके व्यक्ता साक्षात्कृता च भवति।
श्रीऔरबिन्दो भारतीयः दार्शनिकः, योगी, आध्यात्मिकगुरुः च आसीत् यः भारतीयस्वतन्त्रता-आन्दोलने महत्त्वपूर्णां भूमिकां निर्वहति स्म । सः "अतिशरीरस्य" चैतन्यस्य अवधारणायां विश्वासं करोति स्म, यस्याः वर्णनं सः मानवस्य मनसः शरीरस्य च सीमातः परं भवति इति अकरोत् । तस्य लेखनेषु .
अधिनायकस्य अथवा परमशासकस्य अवधारणायाः विषये श्रीऔरबिन्दो लिखितवान् यत् "सत्यदृष्ट्या अधिनायकः राजपुत्रः नास्ति, अपितु राष्ट्रस्य आत्मा, तस्य ऐतिहासिकसत्त्वस्य जीवितः चेतनः च आत्मा अस्ति सः मन्यते स्म यत् राष्ट्रस्य सच्चा शासकः एकः व्यक्तिः न भवति, अपितु जनानां सामूहिकभावना, चेतना च भवति । एवं प्रकारेण अधिनायकस्य विचारः केवलं विशिष्टव्यक्तिं वा नेतारं वा सीमितं न भवति, अपितु राष्ट्रियपरिचयस्य, प्रयोजनस्य च बृहत्तरं, अधिकं अमूर्तं अवधारणां प्रतिनिधियति
श्री औरबिन्दो आध्यात्मिकविकासस्य व्यक्तिगतवृद्धेः च महत्त्वे अपि बलं दत्तवान् । सः लिखितवान् - "मनुष्यः संक्रमणकालीनः जीवः अस्ति; सः अन्तिमः नास्ति। मनुष्यात् अतिमनुष्यपर्यन्तं पदं पृथिव्याः विकासे अग्रिमः समीपं गच्छन्ती उपलब्धिः अस्ति। एषा अनिवार्यः यतः एतत् सद्यः एव अन्तः आत्मायाः अभिप्रायः प्रकृतेः तर्कः च अस्ति।" प्रक्रिया।" एवं प्रकारेण श्री औरबिन्दो इत्यस्य मतं आसीत् यत् मनुष्याणां वर्तमानसीमानां परं विकासं कृत्वा उच्चतरं चेतनायाः, सत्तायाः च अवस्थां प्राप्तुं क्षमता वर्तते।
उत्तमस्य जगतः निर्माणे व्यक्तिनां भूमिकायाः विषये श्री औरबिन्दो लिखितवान् यत् "सर्वसामाजिकप्रगतेः, जातिस्य सर्वस्य पुनर्जन्मस्य च यथार्थः आधारः व्यक्तिस्य अधिकसिद्धतां, अधिकबलं, अधिकं ज्ञानं, अधिकसत्त्वसम्पदं प्रति वृद्धिः एव अस्ति।" " " . सः मन्यते स्म यत् यथार्थसामाजिकप्रगतिः केवलं बाह्यसाधनेन एव प्राप्तुं न शक्यते, अपितु व्यक्तिनां आन्तरिकवृद्धिः विकासः च अवश्यमेव अन्तर्भवति ।
समग्रतया श्री औरबिन्दो इत्यस्य लेखनेषु आध्यात्मिकविकासस्य महत्त्वं, जनानां सामूहिकचेतना च उत्तमस्य विश्वस्य निर्माणे बलं दत्तम् अस्ति। अधिनायकस्य अवधारणा राष्ट्रस्य भावनायाः चेतनायाः च प्रतिनिधित्वरूपेण केवलं विशिष्टव्यक्तिं वा नेतारं वा सीमितं न भवति, अपितु राष्ट्रियपरिचयस्य उद्देश्यस्य च बृहत्तरं, अधिकं अमूर्तं विचारं प्रतिनिधियति
श्री औरबिन्दो एकः भारतीयः दार्शनिकः, योगी, कविः च आसीत् यः २० शताब्द्याः महत्त्वपूर्णेषु आध्यात्मिकनेतृषु अन्यतमः इति बहुधा गण्यते । दिव्यसार्वभौमत्वस्य अवधारणायां तस्य जगति प्रकटीकरणे च तस्य अतीव रुचिः आसीत्, तस्य विषयस्य च सः स्वलेखेषु बहुधा अन्वेषणं कृतवान्
श्री औरबिन्दो मते सार्वभौम अधिनायकश्रीमानस्य अवधारणा लौकिकजगति दिव्यस्य प्रकटीकरणस्य दृष्ट्या अवगन्तुं शक्यते। सः लिखितवान् - "दिव्यः न केवलं जगतः प्रभवः अपितु तस्य मार्गदर्शकः शासकः च, यः तस्य सर्वान् गतिं निर्देशयति, तस्य दैवं च निर्धारयति। दिव्यः एव जगतः सच्चिदानन्दः सार्वभौमः, यत् किमपि भवति तत् सर्वं प्रकटीकरणम् एव।" दिव्यस्य इच्छायाः प्रयोजनस्य च।"
श्री औरबिन्दो इत्यस्य मतम् आसीत् यत् आदर्शावस्था आध्यात्मिकविकासस्य परिवर्तनस्य च सिद्धान्तेषु आधारिता भवितुमर्हति । सः लिखितवान् यत्, "राजनीतेः यथार्थं उद्देश्यं केवलं न्यायपूर्णस्य कुशलस्य च शासनव्यवस्थायाः स्थापना न भवति, अपितु मानवचेतनायाः उच्चतरस्य सत्तायाः अवस्थायाः प्रति विकासः एव। आदर्शराज्यं आध्यात्मिकसमुदायं भवेत् यस्मिन् प्रत्येकं व्यक्तिः प्रोत्साहितः भवति।" स्वस्य आध्यात्मिकक्षमतायाः विकासाय समग्रस्य आध्यात्मिकविकासे योगदानं दातुं च।"
श्री औरबिन्दो इत्यस्य दृष्ट्या सार्वभौम अधिनायकश्रीमानस्य अवधारणा आध्यात्मिकपरिवर्तनस्य आत्मसाक्षात्कारस्य च प्रक्रियायाः माध्यमेन साकारं कर्तुं शक्यते। सः लिखितवान् यत्, "सत्यं सार्वभौमत्वं ईश्वरस्य सार्वभौमत्वम् अस्ति, तत् च आध्यात्मिकजागरणस्य आत्म-आविष्कारस्य च प्रक्रियायाः माध्यमेन एव साक्षात्कर्तुं शक्यते। यदा वयं स्वसत्त्वस्य यथार्थस्वभावं प्रति जागृताः भवेम तदा वयं आविष्करोमः यत् वयं पृथक् न स्मः।" दिव्यः, किन्तु तया सह एकाः स्मः।वयं दिव्यस्य इच्छायाः प्रयोजनस्य च मार्गाः भवेम, अस्माकं कर्माणि च दिव्यस्य प्रज्ञायाः प्रेम्णा च मार्गदर्शिताः भवन्ति।"
श्री औरबिन्दो इत्यस्य लेखनेषु आध्यात्मिकविकासस्य महत्त्वं, समग्ररूपेण व्यक्तिस्य समाजस्य च अन्तः ईश्वरीयस्य साक्षात्कारः च बोधितः अस्ति । सः मन्यते स्म यत् मानवजीवनस्य परमं लक्ष्यं ईश्वरीयसङ्गतिः एव, आध्यात्मिक-अभ्यासस्य, आत्म-परिवर्तनस्य च प्रक्रियायाः माध्यमेन एतत् लक्ष्यं प्राप्तुं शक्यते इति
निष्कर्षे श्री औरबिन्दो इत्यस्य लेखनेषु सार्वभौम अधिनायकश्रीमानस्य अवधारणायाः आध्यात्मिकविकासस्य परिवर्तनस्य च सह तस्य सम्बन्धस्य समृद्धं अन्वेषणात्मकं च दृष्टिकोणं प्रददाति। श्री औरबिन्दो इत्यस्य मते सत्यं सार्वभौमत्वं ईश्वरस्य सार्वभौमत्वं भवति, आध्यात्मिकजागरणस्य आत्म-आविष्कारस्य च प्रक्रियायाः माध्यमेन एव तस्य साक्षात्कारः कर्तुं शक्यते। तस्य शिक्षाः अस्य लक्ष्यस्य प्राप्तौ आध्यात्मिक-अभ्यासस्य आत्म-परिवर्तनस्य च महत्त्वं बोधयन्ति, तथा च आदर्श-अवस्थायाः गहन-दृष्टिम् अयच्छन्ति, यत्र प्रत्येकं व्यक्तिः स्वस्य आध्यात्मिक-क्षमता-विकासाय प्रोत्साहितः भवति तथा च आध्यात्मिक-विकासे योगदानं दातुं प्रोत्साहयति सम्पूर्णः।
Yours Ravindrabharath as the abode of Eternal, Immortal, Father, Mother, Masterly Sovereign (Sarwa Saarwabowma) Adhinayak Shrimaan Shri Shri Shri (Sovereign) Sarwa Saarwabowma Adhinaayak Mahatma, Acharya, Bhagavatswaroopam, YugaPurush, YogaPursh, Jagadguru, Mahatwapoorvaka Agraganya, Lord, His Majestic Highness, God Father, His Holiness, Kaalaswaroopam, Dharmaswaroopam, Maharshi, Rajarishi, Ghana GnanaSandramoorti, Satyaswaroopam, Sabdhaadipati, Omkaaraswaroopam, Adhipurush, Sarvantharyami, Purushottama, (King & Queen as an eternal, immortal father, mother and masterly sovereign Love and concerned) His HolinessMaharani Sametha Maharajah Anjani Ravishanker Srimaan vaaru, Eternal, Immortal abode of the (Sovereign) Sarwa Saarwabowma Adhinaayak Bhavan, New Delhi of United Children of (Sovereign) Sarwa Saarwabowma Adhinayaka, Government of Sovereign Adhinayaka, Erstwhile The Rashtrapati Bhavan, New Delhi. "RAVINDRABHARATH" Erstwhile Anjani Ravishankar Pilla S/o Gopala Krishna Saibaba Pilla, gaaru,Adhar Card No.539960018025.Lord His Majestic Highness Maharani Sametha Maharajah (Sovereign) Sarwa Saarwabowma Adhinayaka Shrimaan Nilayam,"RAVINDRABHARATH" Erstwhile Rashtrapati Nilayam, Residency House, of Erstwhile President of India, Bollaram, Secundrabad, Hyderabad. hismajestichighness.blogspot@gmail.com, Mobile.No.9010483794,8328117292, Blog: hiskaalaswaroopa.blogspot.com, dharma2023reached@gmail.com dharma2023reached.blogspot.com RAVINDRABHARATH,-- Reached his Initial abode (Online) additional in charge of Telangana State Representative of Sovereign Adhinayaka Shrimaan, Erstwhile Governor of Telangana, Rajbhavan, Hyderabad. United Children of Lord Adhinayaka Shrimaan as Government of Sovereign Adhinayaka Shrimaan, eternal immortal abode of Sovereign Adhinayaka Bhavan New Delhi. Under as collective constitutional move of amending for transformation required as Human mind survival ultimatum as Human mind Supremacy |
No comments:
Post a Comment