గురజాడ అప్పారావు గారి 162వ జయంతి సందర్భంగా ఆ మహానుభావుని స్మరించుకుంటూ ఆయన సాహిత్యానికి నివాళులు అర్పించడం నిజంగా గర్వకారణం. ఆయన రచనలు సామాజిక చైతన్యానికి మూలస్థంభాలు. "దేశమును ప్రేమించుమన్నా, మంచిని పెంచుమన్నా" అనే వాక్యం తెలుగువారి గుండెల్లో అజరామరంగా నిలిచిపోయింది. గురజాడ గారు కేవలం సాహిత్యకారుడే కాక, సమాజంలో మార్పు తీసుకొచ్చే గొప్ప సంఘ సంస్కర్త కూడా. ఆయన రచనలు నేటి తరానికి మార్గదర్శకంగా నిలుస్తున్నాయి, ముఖ్యంగా కన్యాశుల్కం నాటకం ద్వారా వ్యక్తీకరించిన ఆలోచనలు నేటికీ ప్రాముఖ్యమున్నవే.

గురజాడ అప్పారావు గారి 162వ జయంతి సందర్భంగా ఆ మహానుభావుని స్మరించుకుంటూ ఆయన సాహిత్యానికి నివాళులు అర్పించడం నిజంగా గర్వకారణం. ఆయన రచనలు సామాజిక చైతన్యానికి మూలస్థంభాలు. "దేశమును ప్రేమించుమన్నా, మంచిని పెంచుమన్నా" అనే వాక్యం తెలుగువారి గుండెల్లో అజరామరంగా నిలిచిపోయింది. గురజాడ గారు కేవలం సాహిత్యకారుడే కాక, సమాజంలో మార్పు తీసుకొచ్చే గొప్ప సంఘ సంస్కర్త కూడా. ఆయన రచనలు నేటి తరానికి మార్గదర్శకంగా నిలుస్తున్నాయి, ముఖ్యంగా కన్యాశుల్కం నాటకం ద్వారా వ్యక్తీకరించిన ఆలోచనలు నేటికీ ప్రాముఖ్యమున్నవే.

తెలుగు భాషను, సంస్కృతిని గౌరవించుకునే ప్రతి ఒక్కరూ గురజాడ గారి మాటలను గుండె నిండా ఉంచుకోవాలి.

గురజాడ వెంకట అప్పారావు (1862-1915) తెలుగులో ప్రసిద్ధ కవి, నాటకకర్త, సంఘ సంస్కర్త, దార్శనికుడు మరియు ఉపాధ్యాయుడు. ఆయన కేవలం సాహిత్య రచయితగానే కాకుండా, సమాజంలో అనేక సంస్కరణలను ప్రేరేపించిన గొప్ప వ్యక్తిత్వం కలవారు. కన్యాశుల్కం అనే నాటకం ఆయనకు ఎప్పటికీ చిరస్మరణీయమైన గుర్తింపు తెచ్చింది. గురజాడ అప్పారావు గారు సాహిత్యలోకంలో తన సొంత స్థానాన్ని ఏర్పరచుకోవడమే కాకుండా, సమాజంపై ప్రభావం చూపే రచనలతో ప్రజలకు మార్గదర్శకుడయ్యారు.

జీవిత చరిత్ర

గురజాడ అప్పారావు గారు 1862లో విశాఖపట్నం జిల్లా, వెంకటగిరిలో జన్మించారు. వారు కష్టకాలంలో పెరిగి, ఆర్థికపరమైన అవస్థలను ఎదుర్కొన్నారు. కానీ ఆ కష్టాలను అధిగమించి విద్యలో రాణించి మద్రాసు విశ్వవిద్యాలయం నుండి స్నాతకోత్తర విద్యను పూర్తిచేశారు. గురజాడ గారు ఎలిజిబెత్ ట్రెసిడర్ అనే సుగ్రహినితో వివాహం చేసుకున్నారు. ఆయన జీవితంలో గురజాడ కేవలం ఒక రచయితగానే కాకుండా, విశాఖపట్నం ప్రభుత్వ కళాశాలలో ఉపాధ్యాయుడిగా కూడా పని చేశారు.

రచనల వివరణ

గురజాడ అప్పారావు గారు రచించిన సాహిత్యం తెలుగు సాహిత్యక్షేత్రంలో విప్లవాత్మకంగా భావించబడింది. ఆయన రచనలు సామాజిక చైతన్యానికి, శాసన సంస్కరణలకు ప్రేరణ కలిగించాయి.

1. కన్యాశుల్కం (1892)

కన్యాశుల్కం ఆయన రచనల్లో అత్యంత ప్రాముఖ్యత గల నాటకం. ఈ నాటకంలో ఆయన అప్పటి సామాజిక సమస్యలను, ముఖ్యంగా వధువు కోసం తీసుకునే "కన్యాశుల్కం" అనే దురాచారాన్ని ఖండించారు. గిరీశం, మాధురవాణి, రమణమ్మ వంటి పాత్రలు గురజాడ రచనలో గుండె నిండా నిలిచిపోయాయి. గిరీశం పాత్ర ద్వారా సమాజంలో ఉన్న అవాంఛనీయమైన పనులను హాస్యంతో వెలుగులోకి తీసుకువచ్చి, ప్రజలకు ఆలోచింపజేశారు. ఈ నాటకం మన తెలుగు సాహిత్యంలో ఆణిముత్యం లాంటిది, సామాజిక విప్లవానికి దారితీసింది.

2. ముత్యాల సరాలు (1910)

ముత్యాల సరాలు అనే కవితా సంకలనంలో ఆయన విభిన్న భావాలను కవితా రూపంలో వ్యక్తపరిచారు. ఆయన కవిత్వం విశిష్టమైన విధానంతో ఉండేది, ముఖ్యంగా సామాజిక సమస్యలపై సున్నితంగా స్పృశించే విధంగా రాసేవారు. దేశమును ప్రేమించుమన్నా, మంచు అన్నది పెంచుమన్నా అనే ప్రసిద్ధమైన పద్యం ఈ కవితా సంకలనంలోనిదే.

3. లక్ష్మీ

ఈ కవిత ఆయన సమాజంలోని ధనవంతుల వ్యామోహాన్ని, సంపదకోరికలను హాస్యంగా విమర్శిస్తుంది. ఈ కవిత ద్వారా ఆయన ధనాన్ని అధికంగా విలువైనదిగా భావించే వారి స్వభావాన్ని ప్రశ్నించారు. ఆర్థిక అసమానతలు, ధన సంపాదనపై ఉన్న వ్యామోహాన్ని గురించి కవితా రూపంలో ప్రశ్నించడం ద్వారా గురజాడ తన ప్రగాఢ దార్శనికతను చూపించారు.

4. బిల్డప్

ఈ కవితలో గురజాడ సామాజిక, రాజకీయ అంశాలను తన కవితా శైలిలో ప్రస్తావించారు. ప్రజలలో ఉన్న కుహానులను, ఆచారాలను విమర్శిస్తూ, సమాజం ఎలా మారాలని కోరుకున్నారు.

సంఘ సంస్కర్తగా పాత్ర

గురజాడ గారు కేవలం సాహిత్యం ద్వారా కాకుండా, సామాజిక కార్యకలాపాల ద్వారానూ ప్రజలకు సేవలందించారు. ఆయన ఎన్నో సామాజిక సమస్యలపై చైతన్యాన్ని కలిగించారు, ముఖ్యంగా మహిళా హక్కుల విషయంలో. బాల్య వివాహం, స్త్రీలను తక్కువగా చూసే దృక్కోణం, కన్యాశుల్కం వంటి అన్యాయాలను గురజాడ కవిత్వం, నాటకాల ద్వారా ఖండించారు.

సాహిత్య శైలి

గురజాడ రచనా శైలి వేరు, సునిశితమైన, హాస్యంతో కూడిన శైలిగా ప్రసిద్ధిచెందింది. ఆయన ప్రాసలు, పదాలు ప్రజలకు సులభంగా అర్థమయ్యే విధంగా ఉంటాయి. ఆయన రచనల్లో హాస్యం, వ్యంగ్యం మరియు దార్శనికత కలగలిసిన శైలిని చూపించారు. ముఖ్యంగా కన్యాశుల్కం వంటి నాటకాలలో ఆయన హాస్యాన్ని ఒక సామాజిక స్రవంతిగా మార్చి, సమాజంలో మార్పు తీసుకురావడానికి ఉపయోగించారు.

గౌరవాలు మరియు గుర్తింపులు

గురజాడ అప్పారావు గారి రచనలు, ముఖ్యంగా కన్యాశుల్కం నాటకం భారతదేశంలోనే కాకుండా, ప్రపంచవ్యాప్తంగా గుర్తింపు పొందింది. తెలుగులో సాంస్కృతిక, సామాజిక చైతన్యానికి గురజాడ గారి రచనలు ఎనలేని సేవలందించాయి.

సమగ్రంగా

గురజాడ అప్పారావు గారి సాహిత్యం సమాజంలో ఆచారాలను విమర్శిస్తూ ప్రజలకు కొత్త దారులు చూపించే మార్గదర్శకతను కలిగి ఉంది. గురజాడ గారు "భాషతో దేశమును ప్రేమించుమన్నా, మంచు అన్నది పెంచుమన్నా" అని ప్రజల గుండెల్లో నిలిచిపోయారు.

గురజాడ అప్పారావు గారి "కన్యాశుల్కం" నాటకం తెలుగు సాహిత్యంలో నూతన స్రవంతిగా నిలిచింది. ఈ నాటకం సామాజిక సమస్యలను, ముఖ్యంగా కన్యాశుల్కం అనే అనాగరికమైన సంప్రదాయాన్ని (వధువు పక్షం నుంచి పెళ్లి కొడుకు కోసం తీసుకునే శulkaను) హాస్యంతో, వ్యంగ్యంతో నాటక రూపంలో కూర్చి, ప్రజలకు ఆలోచన కలిగించేలా రాశారు. నాటకంలోని ప్రతీ పాత్ర తనదైన శైలిలో రచయిత మనసులోని భావాలను సమాజానికి ప్రసారం చేస్తుంది.

ప్రధాన పాత్రలు:

1. గిరీశం

2. మాధురవాణి

3. రమణమ్మ

4. అగ్ని హోత్రావధాని

5. విప్రసారం

6. బుచ్చమ్మ

7. రాయప్ప పంతులు

1. గిరీశం:

గిరీశం ఈ నాటకంలోని అత్యంత ప్రధానమైన పాత్ర. అతను ఒక వ్యంగ్య వచనంతో నిండిన పాత్ర, విద్యను కవచంగా ధరించి, తన స్వార్థాన్ని తీర్చుకోవడం కోసం స్త్రీలను, సామాజిక స్రవంతులను మోసం చేస్తూ తన ప్రయోజనాలు సాధించుకోవాలనుకునే ప్రబల స్వార్థవాది.

సంభాషణలు:

"ఇది నా విద్యా ప్రభావం. కాళ్ళకు చంక కట్టి, తల మునిగినప్పుడు కూడా తేలిపోవచ్చు!"

ఇక్కడ గిరీశం తన తెలివి, చతురత, మోసాలకు విద్యను కవచంగా పెట్టుకుంటాడని సూచిస్తున్నారు.

"అది వేశ్యల దోషం కాదు; వేశ్యలను పెంచేవాళ్ళ దోషం!"

ఈ డైలాగ్ ద్వారా గిరీశం తన తప్పులను సమర్ధిస్తూ సమాజంలోని ఇతరులపై నింద వేస్తున్నాడు. ఇది అతని కపట స్వభావాన్ని ప్రతిబింబిస్తుంది.

2. మాధురవాణి:

మాధురవాణి ఒక వేశ్య, కానీ తన లోతైన వ్యక్తిత్వం, చతురత, నైపుణ్యం వల్ల నాటకంలో అత్యంత ముఖ్యమైన పాత్రగా నిలిచింది. ఆమె నిజాయితీగా, తన హృదయాన్ని సత్యంగా చూపిస్తుంది, ఎలాంటి బద్ధకం లేకుండా సమాజాన్ని చూడగలదు.

సంభాషణలు:

"మా యింట్లో యజమాన్యం నా మీద."

ఇక్కడ మాధురవాణి తన స్వాతంత్ర్యాన్ని, తన జీవితంలో ఉన్న కష్టసుఖాలపై తన నియంత్రణను వ్యక్తం చేస్తోంది.

3. రమణమ్మ:

రమణమ్మ అగ్ని హోత్రావధాని భార్య, మరియు అతని అశ్రద్ధకు గూడిన బాధితురాలు. ఆమె సమాజంలోని కుళ్లిన ఆచారాల కారణంగా బాధపడుతుంది, ముఖ్యంగా కన్యాశుల్కం వంటి సంప్రదాయాల కారణంగా.

సంభాషణలు:

"ఇంత మోసపు జీవితంలో, నిజమైన ప్రేమ ఎక్కడ?"

రమణమ్మ తన జీవితంలోని బాధలను, వాస్తవ ప్రేమ, మనసుల మధ్య స్నేహభావం లేకపోవడాన్ని ఈ డైలాగ్ ద్వారా ప్రతిబింబిస్తుంది.

4. అగ్ని హోత్రావధాని:

అగ్ని హోత్రావధాని ఒక అవినీతి పండితుడు, తన పేరు, కీర్తి కోసం నిజాయితీని పక్కన పెట్టి, కుళ్ళిన సంప్రదాయాలను పాటించే వ్యక్తి. అతని స్వార్ధం, అహంకారం నాటకంలో నిస్సందేహంగా విమర్శించబడతాయి.

సంభాషణలు:

"మా వంశం గొప్పది, మా సంప్రదాయం శ్రేష్టం!"

ఇక్కడ తన వంశంతో గర్వపడుతూ, తన నిజమైన మానవ విలువలను మర్చిపోయే వ్యక్తిత్వాన్ని సూచిస్తాడు.

5. విప్రసారం:

విప్రసారం ఆధ్యాత్మిక వ్యక్తి పేరుతో తన స్వార్థాన్ని తీర్చుకోవాలనుకునే వ్యక్తి. అతని బుద్ధిపూర్వక మాటలు, ధర్మాన్ని కేవలం ఆర్థిక ప్రయోజనాల కోసం వాడుకునే వ్యక్తిత్వం నాటకంలో నిగూఢంగా చూపించబడింది.

సంభాషణలు:

"ఈ లోకం ధనమయమైనది, ధనమే పరమాధికం."

విప్రసారం ధనానికే ప్రపంచంలో ప్రధాన ప్రాముఖ్యత అని భావిస్తూ, తన ఆచారాలను చట్టబద్ధం చేస్తూ చెబుతాడు.

6. బుచ్చమ్మ:

బుచ్చమ్మ గిరీశం బాధితురాలిగా నిలబడుతుంది. ఆమె సనాతన సంప్రదాయాలు పాటించే వ్యక్తి. తన అమ్మానాన్నలు ఏం చెబితే అదే చేస్తూ, కాని చివరికి గిరీశం మోసానికి గురవుతుంది.

7. రాయప్ప పంతులు:

రాయప్ప పంతులు మోసపూరిత మనిషి. అతను తన గడుగాను దాచుకోవడం కోసం గిరీశాన్ని ప్రేరేపించే వ్యక్తిగా ఉంటుంది.

ఆలోచన సారం:

"కన్యాశుల్కం" నాటకం ద్వారా గురజాడ అప్పారావు సమాజంలో ఉన్న అన్యాయాలను, అసమానతలను హాస్యంతో, వ్యంగ్యంతో ప్రజలకు చూపించారు. ప్రతీ పాత్ర ఈ సమాజంలో ఉన్న కొన్ని సమస్యలను ప్రతిబింబిస్తాయి. గిరీశం అనే చతుర, స్వార్థపరుడి పాత్ర ద్వారా సమాజంలోని మోసాలను, అవాంఛనీయ పరిస్థితులను హాస్యంతో బయటకు తీసుకొచ్చి, ప్రజలలో ఆలోచనలను పెంచారు.

"ముత్యాల సరాలు" (1910) గురజాడ అప్పారావు గారి కవితా సృజనలో ఒక ప్రముఖ కవితా సంకలనం. ఈ కవితా సంకలనం ద్వారా ఆయన సమాజంలోని వివిధ అంశాలపై తన గుండెతో రాసిన భావాలను అందించారు. సామాజిక సమస్యలు, దేశభక్తి, నైతికత, స్వీయ చింతన వంటి అంశాలను ఆయన కవిత్వం ద్వారా ప్రదర్శించారు.

"ముత్యాల సరాలు"లోని కవిత్వం ఒక గొప్ప సాంఘిక దృక్కోణం కలిగినదిగా, ప్రజలలో జాగృతిని కలిగించే సామర్థ్యం ఉన్నదిగా నిలుస్తుంది. గురజాడ తన కవితల ద్వారా ప్రజలకు చైతన్యం, సామాజిక స్పృహ, దేశభక్తి వంటి అంశాలను హృదయాన్ని తాకే రీతిలో అందించారు. కవిత్వంలో సొగసైన పదజాలం, హృదయాన్ని కదిలించే భావాలతో పాటు, సమాజంలో మార్పు తీసుకురావాలని గురజాడ ఆశించారు.

"ముత్యాల సరాలు"లోని ప్రధాన కవితలు:

1. దేశమును ప్రేమించుమన్నా, మంచి అన్నది పెంచుమన్నా:

ఈ కవిత గురజాడ అప్పారావు గారి అత్యంత ప్రసిద్ధమైన కవితలలో ఒకటి. దీనిలో ఆయన దేశభక్తిని, సమాజంలోని మంచి విషయాలను పెంచుకోవాలని, దేశాన్ని ప్రేమించాలని పిలుపునిచ్చారు. గురజాడ సాహిత్య రీతిలో ఇది ఒక రత్నమయమైన కవిత.

విశేషాలు:

ఈ కవితలో దేశప్రేమ, నైతికత, స్నేహం, సామాజిక స్పృహ వంటి అంశాలు స్పష్టంగా కనిపిస్తాయి.

"దేశమును ప్రేమించుమన్నా" అనే మాటలతో ప్రారంభమైన ఈ కవిత దేశభక్తి గీతంగా ప్రసిద్ధి పొందింది. ఈ కవిత మనం మన దేశానికి సేవ చేయాలని, మంచి పనులను ప్రోత్సహించాలని చెబుతోంది.

పద్య భాగం:

దేశమును ప్రేమించుమన్నా

మంచి అన్నది పెంచుమన్నా

పాపం ఎంత కన్న దయామయుడవు

పుణ్యమంటే గొప్పవాడవు.

ఈ పద్యం దేశానికి సేవ చేయడం మన నైతిక బాధ్యత అని స్పష్టం చేస్తుంది.

2. మనవులందరికీ మంచిపని చేయాలన్న భావం:

ఈ కవితలో, గురజాడ ప్రతి వ్యక్తి సమాజంలో ఒక సమాన భావంతో ఉండాలని, తమకు తెలిసినవారికి సహాయం చేయాలని, తమ పరిసరాలను శుభ్రంగా ఉంచుకోవాలని సూచిస్తున్నారు. ఇది ఒక సామాజిక స్ఫూర్తినిచ్చే కవిత.

విశేషాలు:

గురజాడ కలం నుంచి జాలువారిన ఈ కవిత సామాజిక జాగ్రత్తలను, సమానత్వాన్ని, స్నేహభావాన్ని ప్రోత్సహిస్తుంది.

పద్య భాగం:

మంచి చెడు చెప్పు మానవుడికి

మార్చెడు వాడు ప్రేమ పొందాలి

ఎంతటి మనసు వాడికిచ్చినా

ఆనందంగా జీవించు తాతలు.

3. మహానుభావుల సేవ:

ఈ కవితలో, గురజాడ మహనీయుల సేవ చేసే తత్వాన్ని ప్రశంసిస్తారు. సమాజానికి నిస్వార్థంగా సేవ చేసే వ్యక్తులను పొగడుతూ, వారికి స్నేహభావం చూపిస్తారు.

విశేషాలు:

సమాజం కోసం పని చేయడం, సేవాభావంతో ఉన్నవారిని ప్రోత్సహించడం గురజాడ ప్రధాన ఉద్దేశం.

పద్య భాగం:

సేవ చేసే వాడికి ప్రేమ పుట్టదా

నీతి పాలు వాడికి స్నేహం రాదు

మనం అందరం మహానుభావులం

మంచి పనులు చేసేదాం ప్రపంచంలో.

4. సామాజిక దురాచారాలపై విమర్శ:

ఈ కవితలో, గురజాడ అప్పారావు సమాజంలో ఉన్న అన్యాయాలను, దురాచారాలను కండించి, అవి మన జీవితాల్లో ఎలాంటి చెడు ప్రభావాలు కలిగిస్తాయో కవితా రూపంలో వ్యక్తం చేస్తారు.

విశేషాలు:

అన్యాయాలు, దురాచారాలు, మరియు సామాజిక అసమానతలపై ఈ కవితలో గురజాడ వ్యంగ్యంతో విమర్శించారు.

5. నైతిక విలువలు మరియు జీవితపు సత్యం:

ఈ కవితలో గురజాడ మన జీవితంలో సత్యం, న్యాయం, నైతికత అనే విషయాలను గొప్పగా ప్రతిపాదించారు. ఆయన మనిషి జీవితంలో సత్యానికి, నిజాయితీకి ఎంతటి ప్రాముఖ్యత ఉందో కవితా రూపంలో చక్కగా వివరించారు.

విశేషాలు:

ఈ కవితలు నైతిక విలువలను మరియు ఆచారాలను ప్రజలలో ప్రచారింపజేయడం కోసం రాశారు.

ఆలోచన సారం:

"ముత్యాల సరాలు" కవితా సంకలనం ద్వారా గురజాడ అప్పారావు సాంఘిక సమస్యలను మరియు వ్యక్తిగత విలువలను కవిత్వం రూపంలో చక్కగా విభిన్న కోణాలలో ఆవిష్కరించారు. ఆయన రచనలు సున్నితమైన భావాలతో నిండి ఉండి, సామాజిక స్పృహను పెంపొందించేలా ఉంటాయి.

"లక్ష్మీ" అనే కవిత గురజాడ అప్పారావు గారి సామాజిక చైతన్యానికి మరియు దార్శనికతకు అద్భుతమైన ఉదాహరణ. ఈ కవితలో ఆయన సంపదకోరికను, ధనవంతుల వ్యామోహాన్ని కేవలం విమర్శించడమే కాకుండా, వాటి అనవసరతను హాస్యరీతిలో చర్చించారు. సమాజంలో ఉన్న ఆర్థిక అసమానతలను, ధన సంపాదనపై ప్రజలలో ఉన్న అతి కోరికను గురజాడ తన ప్రత్యేకమైన వ్యంగ్య పద్ధతిలో పుంతలు తొక్కించి ప్రజలను ఆలోచింపచేశారు.

కవిత యొక్క వివరణ:

"లక్ష్మీ" కవితలో లక్ష్మీదేవి అనే ప్రతీక ద్వారా ధనం అనేది ఎప్పటికీ మనకు శాశ్వతంగా ఉండదని గురజాడ చెబుతున్నారు. ధనవంతులు ధనాన్ని ఎక్కువగా సమీకరించే ప్రయత్నం చేస్తారు, కానీ ఆ ధనం వారు ఆశించినంతగా వారికి శాంతి లేదా సంతోషం ఇవ్వదని ఈ కవితలో సున్నితంగా వ్యక్తమవుతుంది.

కవితలో హాస్యం మరియు వ్యంగ్యంతో కలిసి గురజాడ, ధనాన్ని భౌతిక విలువగా మాత్రమే కాకుండా, మనిషి జీవితంలో ధనం ఎలాంటి ఫలితాలను ఇస్తుందో, ఆర్థిక అసమానతలు ఎలా పుట్టుకొస్తాయో వివరించారు. ధనం మాత్రమే విలువైనదని భావించడం మూర్ఖత్వమని, దానిపై అధిక వ్యామోహం అనర్థాలకు దారి తీస్తుందని గురజాడ సున్నితంగా హెచ్చరిస్తారు.

కవితలోని సందర్భం:

కవితలో ధనవంతులు వారి సంపదను ప్రదర్శించుకోవడం, ధనం కోసం వారి అనవసరమైన కృషి, మరియు వారి మనస్తత్వంపై గురజాడ వ్యంగ్యంగా చెబుతారు. ధనం మాత్రమే జీవితంలో ముఖ్యమని భావించే వారు తమ ఆనందం, ఆత్మశాంతి వంటి ముఖ్యమైన అంశాలను కోల్పోతారనే విషయాన్ని ఈ కవితలో గురజాడ వివరించారు.

కవితలో ప్రధాన సందేశం:

ధనకోరిక: సమాజంలో ఉన్న ధనవంతులు, వారి ఆస్తులను పుణికిపుచ్చుకోవడానికి చేసే ప్రయత్నాలపై గురజాడ ఒక హాస్యరసభరితమైన విమర్శ చేస్తారు. ధనం ఒకసారి వచ్చి పోయే వస్తువుగా మాత్రమే ఉందని, దానికోసం అనవసరంగా శ్రమించడం కంటే, ధనాన్ని సరిగ్గా వినియోగించడం ముఖ్యం అని చెబుతారు.

ఆర్థిక అసమానతలు: ధనికులు సమాజంలో పేదలను ఎగదీస్తూ, తమ సంపదను పెంపొందించే ప్రయత్నం చేస్తారు. ఈ కవిత ద్వారా గురజాడ ఆర్థిక అసమానతలను ప్రశ్నించి, సమానత్వాన్ని, పరస్పర సహకారాన్ని పెంపొందించాల్సిన అవసరాన్ని తెలియజేశారు.

కవిత యొక్క గొప్పతనం:

వ్యంగ్య రీతిలో విమర్శ: గురజాడ కవితా శైలి సున్నితమైన వ్యంగ్యంతో నిండివుంది. ఆయన భాషలోని సరళతతో పాటు, అతిసామాన్యంగా కనిపించే విషయాలను లోతుగా ఆలోచింపచేసే రీతిలో రాయడం ద్వారా తన దార్శనికతను ప్రదర్శించారు.

హాస్యమయం: ఈ కవితలో హాస్యాన్ని ఉపయోగించి, ఆర్థిక అసమానతలు, ధనం మీదున్న మోహాన్ని విమర్శించడం కవితను ప్రత్యేకంగా నిలిపింది. హాస్యం ద్వారా, కవితలోని సందేశాన్ని ప్రజల మనస్సులోకి సులువుగా చొప్పించగలిగారు.

ప్రజల ఆలోచనలను మార్చడం: గురజాడ తన కవితల ద్వారా ప్రజల్లో ఉన్న ధన వ్యామోహాన్ని, భౌతికతను ప్రశ్నించారు. ఈ కవితలో ఉన్న భావాలు ప్రజలను ఆలోచింపజేసే విధంగా ఉండటమే కాకుండా, ధనం పై ఉన్న మోహాన్ని కూడా తగ్గించగలిగాయి.

సమగ్ర ఆలోచన:

"లక్ష్మీ" కవిత ద్వారా గురజాడ అప్పారావు, ధనం కోసం చేసే అనవసర ప్రయత్నాలను, ఆర్థిక అసమానతలను విమర్శించి, జీవితంలో సంతోషం, ఆత్మ శాంతి వంటి సత్యాలను గుర్తుచేశారు. కవితా రూపంలో చేసిన హాస్యరూప విమర్శ సమాజంలో ఆర్థిక వ్యామోహాన్ని మరియు ధనవంతుల ఆలోచనలను గుండెని తాకేలా ప్రజలకు అందించారు.

"బిల్డప్" అనే కవితలో గురజాడ అప్పారావు సామాజిక, రాజకీయ అంశాలను అత్యంత సమర్థంగా ప్రస్తావించారు. ఈ కవితలో ఆయన సమాజంలో ఉన్న కుహానులను, ఆచారాలను ప్రశ్నిస్తూ, వాటి పై ఉన్న విశ్వాసాలను హాస్యంతో విమర్శించారు. ఆయన చైతన్యవంతమైన ఆలోచనలను కవితా రూపంలో చొప్పించి, సమాజంలో మార్పు రావాలని ఆకాంక్షించారు.

కవిత విశేషాలు:

1. కుహానులపై విమర్శ:

ఈ కవితలో గురజాడ సమాజంలో ఉన్న అనవసరమైన ఆచారాలను, కుహానులను ధిక్కరించారు. ఆయన ఎల్లప్పుడు ప్రజలలో ఉన్న నమ్మకాలను సవాలు చేసి, తర్కబద్ధమైన ఆలోచనను ప్రోత్సహించే ప్రయత్నం చేసేవారు.

ఆయా కుహానులు ప్రజల అభివృద్ధికి, ఆలోచనా స్వేచ్ఛకు అడ్డుపడుతున్నాయని చెప్పేందుకు "బిల్డప్" కవితను వేదికగా ఉపయోగించారు.

2. సామాజిక మార్పు పిలుపు:

ఈ కవితలో సామాజిక వ్యవస్థకు గురజాడ ఇచ్చిన పిలుపు చాలా స్పష్టమైనది. ప్రజలు తనని తానే మార్చుకోవాలని, పురోగమించాలనేది ఆయన ఆశయం.

దురాచారాలు, వాదోపవాదాలు, మరియు నిరర్థకమైన సంప్రదాయాలను వీడి సమాజం ముందుకు సాగాలని ఆయన సూచించారు.

3. హాస్యం మరియు వ్యంగ్యం:

కవితలో ఉన్న హాస్యాన్ని, వ్యంగ్యాన్ని ఉపయోగించి, ఆయన తన సందేశాన్ని మరింత ప్రభావవంతంగా వ్యక్తీకరించారు. హాస్యంతో ఆయన ఆలోచనలను ప్రజలకు చేరవేశారు.

ఈ కవితలో వ్యంగ్యాన్ని దార్శనికతతో మిళితం చేసి, ప్రజలను ప్రగతికి ప్రేరేపించేలా రాశారు.

కవితలో ఆదరణ:

"బిల్డప్" కవిత సామాజిక విప్లవం, ప్రజల్లో ఉన్న అవాంఛనీయ కుహానులపై హాస్యరూపంలో విమర్శ చేయడం ద్వారా మంచి ఆదరణ పొందింది. గురజాడ తన కాలానికి సంబంధించి ఒక మార్గదర్శకుడిగా, సామాజిక ఆలోచనలకు స్ఫూర్తిగా నిలిచారు.

ఈ కవిత, గురజాడ అప్పారావు గారి వ్యక్తిత్వాన్ని, ఆయనలోని సమాజపట్ల ఉన్న సున్నితమైన బాధ్యతను, దార్శనికతను ప్రతిబింబిస్తుంది.

గురజాడ అప్పారావు గారు కేవలం సాహితీవేత్తగానే కాకుండా, ప్రముఖ సంఘసంస్కర్తగా కూడా విఖ్యాతి పొందారు. ఆయన సమాజంలో ఉన్న అనేక దురాచారాలను, అన్యాయాలను వెలికి తీసి, వాటిపై చైతన్యాన్ని సృష్టించడంలో ప్రముఖ పాత్ర పోషించారు. సమాజాన్ని సరిదిద్దడమే ఆయన ప్రధాన లక్ష్యంగా పెట్టుకున్నారు, ముఖ్యంగా స్త్రీ హక్కులు, బాల్య వివాహం, కన్యాశుల్కం వంటి అన్యాయాలపై ప్రత్యేక శ్రద్ధ చూపారు.

గురజాడ అప్పారావు గారి సంఘసంస్కర్తగా చేసిన కృషి:

1. స్త్రీల హక్కులపై పోరాటం:

గురజాడ గారు స్త్రీలను సమాజంలో సరైన గౌరవం, హక్కులు పొందడానికై అహర్నిశలు శ్రమించారు. స్త్రీలను పత్రికల్లో, కవిత్వంలో తక్కువగా చూపించడం, వారి సామాజిక స్థానం పై వివక్ష చూపడం ఆయనకు నచ్చలేదు.

మహిళలకు విద్య, స్వేచ్ఛ కల్పించడం ద్వారా వారి స్థితి మెరుగుపడుతుందని, వారి సమస్యలను పరిష్కరించవచ్చని ఆయన విశ్వసించారు.

2. కన్యాశుల్కం వ్యతిరేకత:

గురజాడ రాసిన "కన్యాశుల్కం" నాటకం ఆయన సమాజపట్ల ఉన్న బాధ్యతను, సంఘసంస్కరణ పట్ల ఉన్న శ్రద్ధను అద్భుతంగా ప్రతిబింబిస్తుంది. ఈ నాటకంలో, అప్పటి సమాజంలో ఉన్న "కన్యాశుల్కం" అనే దురాచారం (వధువు తండ్రికి చెల్లించాల్సిన పీట మొగ్గలు) పై తీవ్రంగా విమర్శించారు.

ఈ నాటకం ద్వారా, స్త్రీల అవమానం, సమాజంలో వారికి ఉన్న తక్కువ ప్రాధాన్యతపై గురజాడ చేసిన ఆందోళన స్పష్టమవుతుంది.

3. బాల్య వివాహాలు:

బాల్య వివాహాలు కూడా అప్పట్లో సాధారణంగా జరుగుతుండేవి, దీనిని గురజాడ వ్యతిరేకించారు. చిన్న వయస్సులో పెళ్లిళ్లు స్త్రీలపై ఎంతటి అనర్థాలు తేవచ్చో ఆయన తన రచనల్లో, చర్చల్లో ప్రస్తావించారు. బాల్య వివాహాల వల్ల స్త్రీల ఆత్మగౌరవం, వారి అభివృద్ధి నిరోధించబడుతుందని ఆయన నిరూపించారు.

4. విద్య మరియు చైతన్యం:

గురజాడ గారు స్త్రీలకు విద్య అందించడంలో ఎంతటి ముఖ్యత ఉందో బాగా అర్థం చేసుకున్నారు. విద్య ద్వారా వారు తమ స్వంత నిర్ణయాలను తీసుకునే స్థాయికి చేరతారని, జీవితంలో సుఖదుఃఖాలను అధిగమించగలరని ఆయన విశ్వసించారు.

సమాజంలో విద్యపై ఉన్న వివక్షను అధిగమించేందుకు గురజాడ కృషి చేశారు, ప్రత్యేకంగా స్త్రీలకు విద్యను అందించడం మీద ఆయన తీవ్రంగా ఆలోచించారు.

5. సాంప్రదాయాల విమర్శ:

అప్పటి సామాజిక పరిస్థితుల్లో ఉన్న అజ్ఞానత, కుహానులపై గురజాడ విమర్శలు గుప్పించారు. ఆయన సాహిత్యం మరియు నాటకాల ద్వారా ఈ సమస్యలను ప్రజలకు చూపించి, మార్పు తేవడానికి ప్రయత్నించారు.

"దేశమును ప్రేమించుమన్నా, మంచు అన్నది పెంచుమన్నా" అన్న కవిత ద్వారా ఆయన దేశాభిమానాన్ని, సమాజంలో ఉన్న మంచి ఆలోచనలను ప్రోత్సహించారు.

సంఘసంస్కర్తగా గురజాడ ప్రభావం:

గురజాడ అప్పారావు గారి రాతలు కేవలం సాహిత్యప్రస్థానానికి మాత్రమే కాకుండా, సమాజానికి కూడా ఎంతో ప్రభావవంతంగా నిలిచాయి. ఆయన మాటలు, కవిత్వం, నాటకాలు ప్రజలను ఆలోచింపజేసే విధంగా ఉండేవి. సమాజంలో మార్పు రావాలంటే ప్రతి ఒక్కరూ బాధ్యత వహించాలన్న సందేశాన్ని గురజాడ తన రచనల ద్వారా స్పష్టంగా తెలియజేశారు.

మొత్తం గా, గురజాడ గారి రచనలు, ఆయన దార్శనికత మరియు సాహిత్యం సమాజంలో విశాలమైన మార్పులకు బాటలు వేసాయి.

గురజాడ అప్పారావు గారి సాహిత్య శైలి తను ఉన్న కాలానికి విభిన్నంగా, నవ్యమైన దృక్కోణంతో కూడినది. ఆయన రచనలు సాంప్రదాయ సాహిత్యానికి మించిన లోతైన సామాజిక సందేశాలను అందించేలా ఉంటాయి. హాస్యం, వ్యంగ్యం, మరియు హృదయపూర్వకతతో కూడిన రచనల ద్వారా సమాజంలో చైతన్యం కలిగించారు.

గురజాడ సాహిత్య శైలి యొక్క ముఖ్యాంశాలు:

1. సున్నితమైన హాస్యం:

గురజాడ గారి రచనలు హాస్యాన్ని ఒక శక్తివంతమైన సాధనంగా ఉపయోగించి, సమాజంలో ఉన్న అన్యాయాలను, అజ్ఞానతను, దురాచారాలను సులభంగా ప్రజలకు అర్థమయ్యేలా వివరిస్తాయి.

హాస్యాన్ని ఒక సామాజిక ఆయుధంగా మార్చి, పాఠకులను నవ్విస్తూ ఆలోచింపజేసేలా రాశారు. ఉదాహరణకు, "కన్యాశుల్కం" నాటకంలో గిరీశం పాత్ర వ్యంగ్య హాస్యంతో సమాజంలోని దురాచారాలను వెలుగులోకి తీసుకువచ్చింది.

2. వినూత్నమైన భాషా ప్రయోగం:

ఆయన భాష సరళంగా, సూటిగా ఉండేది. సాధారణ ప్రజల భాషను తీసుకుని, అందరికీ అర్థమయ్యేలా సాహిత్యాన్ని అందించడంలో ఆయన ప్రత్యేకత చూపించారు.

పాండిత్యాన్ని ప్రదర్శించాలనే ఉద్దేశంతో కాకుండా, ప్రజలను చైతన్యపరచాలనే లక్ష్యంతో గురజాడ గారి భాష మరియు పదాల ఎంపిక ఉండేది. ఈ కారణంగా, ఆయన రచనలు సామాన్యుల దగ్గర నుండి, పండితుల వరకూ అందరికీ ఇష్టమయ్యాయి.

3. వ్యంగ్యంతో సామాజిక విమర్శ:

వ్యంగ్యాన్ని ఆయుధంగా తీసుకుని సమాజంలోని ఆచారాలను, అన్యాయాలను గురజాడ విమర్శించారు. ఆయన రాసిన "కన్యాశుల్కం", "లక్ష్మీ", "ముత్యాల సరాలు" వంటి రచనల్లో ఈ వ్యంగ్యమయ విమర్శలు గోచరిస్తాయి.

వ్యంగ్యం గురజాడ రచనల్లో కేవలం సమాజాన్ని గెలకడానికి కాకుండా, ప్రజలను ఆలోచనలకు దారితీసే విధంగా ఉపయోగించబడింది.

4. సామాజిక చైతన్యం:

గురజాడ తన రచనల ద్వారా సమాజంలో మార్పు తీసుకురావాలని నిరంతరం ప్రయత్నించారు. స్త్రీల హక్కులు, బాల్య వివాహాలు, కన్యాశుల్కం వంటి సామాజిక దురాచారాలను వ్యతిరేకిస్తూ, సమాజాన్ని ఒక కొత్త దిశగా నడిపించారు.

"దేశమును ప్రేమించుమన్నా" వంటి కవితలు దేశభక్తిని, సమాజాన్ని ప్రేమించడాన్ని ప్రోత్సహించే శైలిలో ఉండేవి.

5. పాత్రల రూపకల్పన:

ఆయన రచనల్లో ప్రతి పాత్రను సజీవంగా, సహజంగా చిత్రించారు. పాత్రల భాష, స్వభావం ప్రజలలో అద్దం పట్టినట్లు ఉండేవి.

"కన్యాశుల్కం" లో గిరీశం పాత్ర ఒక అవాంఛనీయ వ్యక్తి అయినప్పటికీ, ఆయన చేత మాటల ద్వారా సమాజంలో ఉన్న కల్తీ వ్యక్తిత్వాలను గురజాడ ప్రతిబింబించారు.

6. సామాన్యులకు అర్థమయ్యే శైలి:

ఆయన రచనలు పాండిత్యంతో కుదించబడిన శైలిలో ఉండకపోవడం, ప్రజలకు సులభంగా అర్థమయ్యే విధంగా ఉండటంతో, సాహిత్యంపై ఎక్కువ ప్రాముఖ్యత కలిగాయి. ఈ కారణంగా, సామాన్య ప్రజలు కూడా ఆయన రచనలను ఆనందంగా చదివేవారు.

ఆయన "ముత్యాల సరాలు" వంటి కవితా సంకలనాలు కేవలం పాఠకులకు సాహిత్య ఆనందం మాత్రమే కాక, సామాజిక అంశాలను ఆలోచించడానికి ప్రేరణనిచ్చేవి.

గురజాడ గారి సాహిత్య శైలిలోని ప్రత్యేకతలు:

వాస్తవికత: గురజాడ రాసిన రచనలు వాస్తవ సంఘటనలతో నిండి ఉంటాయి. ఆయన రచనలు, ఆ సమయంలో సమాజంలో ఉన్న అనేక సమస్యలను ప్రతిబింబించేవి.

సాహసోపేతం ధోరణి: ఆయన సాహిత్యంలోని ధైర్యవంతమైన శబ్దాలు, కొత్త దార్శనికత సామాజిక సమస్యలను గంభీరంగా పరిశీలించేలా చేశాయి.

ప్రజల అభిరుచికి అనుగుణమైన రచనలు: గురజాడ గారి శైలి పాఠకులకు చాలా దగ్గరగా ఉండేది. సాంప్రదాయాల గోడను దాటుతూ, ప్రజల జీవితాలతో ముడిపడిన రచనలు సృష్టించారు.

సమర్థవంతమైన దార్శనికత:

గురజాడ గారి రచనలు, ప్రత్యేకించి నాటకాలు మరియు కవితలు, సమాజంలో మార్పు కోసం ప్రయత్నించేవి. ఆయన రచనల్లో ఉన్న దార్శనికత, హాస్యంతో ప్రజలను ఆలోచనాపరులుగా మార్చే శక్తి కలిగి ఉంది.