770.🇮🇳 चतुर्भावThe Source of the Four Purushartas.### 770. 🇮🇳 **Chaturbhava (चतुर्भाव)****Chaturbhava** is a Sanskrit term derived from "Chatur," meaning "four," and "Bhava," meaning "state," "emotion," or "form." Thus, **Chaturbhava** translates to "four states" or "four emotions."

770.🇮🇳 चतुर्भाव

The Source of the Four Purushartas.

### 770. 🇮🇳 **Chaturbhava (चतुर्भाव)**

**Chaturbhava** is a Sanskrit term derived from "Chatur," meaning "four," and "Bhava," meaning "state," "emotion," or "form." Thus, **Chaturbhava** translates to "four states" or "four emotions."

#### Concept of Chaturbhava:

**Chaturbhava** is an important concept that describes various types of emotions, states, or experiences. This concept is primarily significant in Indian philosophy, especially in Natya Shastra. Here is a description of the four major forms of **Chaturbhava**:

1. **Sandeha**: This state represents doubt or confusion, where an individual is uncertain about a situation or decision.

2. **Nirnaya**: In this state, the individual resolves their doubts and arrives at a conclusion. This state reflects certainty and confidence.

3. **Virag**: This state expresses negative emotions or a sense of detachment towards an object or person. It may include feelings of sadness, disappointment, or discontent.

4. **Ananda**: This state signifies joy, contentment, and positive emotions. It is the state where an individual feels satisfied with their experience.

#### Importance of Chaturbhava:

The study of **Chaturbhava** not only helps in understanding the deep experiences of emotions but also illustrates a person's mental state and their four emotional phases. This concept applies not only in drama and poetry but also in various life situations.

#### Conclusion:

The concept of **Chaturbhava** teaches us that our lives encompass various emotions and states that shape our experiences. It not only aids in understanding our mental state but also guides us toward emotional development. This principle of **Chaturbhava** helps deepen self-awareness and enhances human relationships.

### 770. 🇮🇳 **चतुर्भाव (Chaturbhava)**

**चतुर्भाव** एक संस्कृत शब्द है, जो "चतुर" (Chatur) और "भाव" (Bhava) से मिलकर बना है। "चतुर" का अर्थ है "चार" और "भाव" का अर्थ है "अवस्था," "भावना," या "स्वरूप।" इस प्रकार, **चतुर्भाव** का अर्थ है "चार अवस्थाएँ" या "चार भावनाएँ।"

#### चतुर्भाव की अवधारणा:

**चतुर्भाव** एक महत्वपूर्ण सिद्धांत है, जो विभिन्न प्रकार की भावनाओं, अवस्थाओं या अनुभवों का वर्णन करता है। यह सिद्धांत मुख्यतः भारतीय दर्शन, विशेष रूप से नाट्य शास्त्र में महत्वपूर्ण है। यहाँ **चतुर्भाव** के चार प्रमुख रूपों का विवरण दिया गया है:

1. **संदेह (Sandeha)**: यह अवस्था संदेह या उलझन को व्यक्त करती है, जहाँ व्यक्ति किसी स्थिति या निर्णय के प्रति निश्चित नहीं होता।

  

2. **निर्णय (Nirnaya)**: इस अवस्था में व्यक्ति अपने संदेह को दूर करता है और किसी निष्कर्ष पर पहुँचता है। यह स्थिति निश्चितता और आत्मविश्वास को दर्शाती है।

3. **विराग (Virag)**: यह अवस्था किसी वस्तु या व्यक्ति के प्रति नकारात्मक भावनाओं या दूर होने का अनुभव दर्शाती है। इसमें अवसाद, निराशा या असंतोष शामिल हो सकते हैं।

4. **आनंद (Ananda)**: यह अवस्था खुशी, संतोष और सकारात्मक भावनाओं को दर्शाती है। यह वह स्थिति है जब व्यक्ति अपने अनुभव से संतुष्ट होता है।

#### चतुर्भाव का महत्व:

**चतुर्भाव** का अध्ययन न केवल भावनाओं के गहरे अनुभव को समझने में मदद करता है, बल्कि यह व्यक्ति की मानसिक स्थिति और उसके चारों भावनात्मक अवस्थाओं को भी दर्शाता है। यह न केवल नाटक और काव्य में, बल्कि जीवन की विभिन्न स्थितियों में भी लागू होता है।

#### निष्कर्ष:

**चतुर्भाव** की अवधारणा हमें यह सिखाती है कि हमारे जीवन में विभिन्न भावनाएँ और अवस्थाएँ होती हैं, जो हमारे अनुभवों को आकार देती हैं। यह न केवल हमारी मानसिक स्थिति को समझने में सहायक है, बल्कि हमें अपने भावनात्मक विकास की दिशा में भी मार्गदर्शन करती है। **चतुर्भाव** का यह सिद्धांत हमें आत्म-समझ और मानवीय संबंधों में गहराई लाने में मदद करता है।

### 770. 🇮🇳 **చతుర్భావ (Chaturbhava)**

**చతుర్భావ** ఒక సంస్కృత పదం, ఇది "చతుర" (Chatur) అంటే "నాలుగు" మరియు "భావ" (Bhava) అంటే "అవస్థ," "భావన," లేదా "స్వరూపం" నుండి వచ్చింది. అందువల్ల, **చతుర్భావ** అనేది "నాలుగు अवस्थలు" లేదా "నాలుగు భావనలు" గా అనువదించబడుతుంది.

#### చతుర్భావ యొక్క ధారణ:

**చతుర్భావ** అనేది వివిధ విధాలుగా భావనలు, अवस्थలు లేదా అనుభవాలను వివరిస్తుంది. ఈ ధారణ ముఖ్యంగా భారతీయ తత్త్వశాస్త్రంలో, ప్రత్యేకంగా నాట్య శాస్త్రంలో ముఖ్యమైనది. ఇక్కడ **చతుర్భావ** యొక్క నాలుగు ప్రధాన రూపాల వివరణ ఇవ్వబడింది:

1. **సందేహ (Sandeha)**: ఈ अवस्था సందేహం లేదా మంత్రణను వ్యక్తీకరిస్తుంది, ఇక్కడ వ్యక్తి ఒక స్థితి లేదా నిర్ణయం గురించి ఖచ్చితంగా ఉండటంలేదు.

2. **నిర్ణయ (Nirnaya)**: ఈ స్థితిలో, వ్యక్తి తమ సందేహాలను పరిష్కరిస్తాడు మరియు ఒక నిర్ధారణకు చేరుకుంటాడు. ఈ స్థితి ఖచ్చితత్వం మరియు ఆత్మవిశ్వాసాన్ని ప్రతిబింబిస్తుంది.

3. **విరాగ (Virag)**: ఈ స్థితి ఒక వస్తువు లేదా వ్యక్తి పట్ల నెగటివ్ భావనలు లేదా దూరంగా ఉండే అనుభూతిని వ్యక్తీకరిస్తుంది. ఇందులో మలినత్వం, నిరాశ లేదా అసంతృప్తి ఉంటాయి.

4. **ఆనంద (Ananda)**: ఈ స్థితి ఆనందం, సంతృప్తి మరియు సానుకూల భావనలను సూచిస్తుంది. ఇది ఒక వ్యక్తి తన అనుభవంతో సంతృప్తిగా ఉన్నప్పుడు అవస్థ.

#### చతుర్భావ యొక్క ప్రాముఖ్యత:

**చతుర్భావ** యొక్క అధ్యయనం భావనల లోతైన అనుభవాలను అర్థం చేసుకోవడంలో మాత్రమే కాకుండా, ఒక వ్యక్తి మానసిక స్థితిని మరియు వారి నాలుగు భావనात्मक దశలను కూడా ప్రతిబింబిస్తుంది. ఈ ధారణ నాటకం మరియు కవితలో మాత్రమే కాకుండా, వివిధ జీవిత పరిస్థితులలో కూడా వర్తిస్తుంది.

#### ముగింపు:

**చతుర్భావ** యొక్క ధారణ మాకు మన జీవితంలో వివిధ భావనలు మరియు अवस्थలు ఉంటాయని గుర్తు చేస్తుంది, ఇవి మన అనుభవాలను రూపకల్పన చేస్తాయి. ఇది మన మానసిక స్థితిని అర్థం చేసుకోవడంలో మాకు సహాయపడుతుంది మరియు భావనాత్మక అభివృద్ధి వైపు మాకు మార్గనిర్దేశం చేస్తుంది. **చతుర్భావ** యొక్క ఈ సిద్ధాంతం మాకు ఆత్మ-అవగాహనను లోతుగా చేయడానికి మరియు మానవ సంబంధాలను పెంచడానికి సహాయపడుతుంది.