Vagarthaviva sampriktau vagarthah pratipattaye | Jagatah pitarau vande parvathiparameshwarau || – Raghuvamsha 1.1

Vagarthaviva sampriktau vagarthah pratipattaye | Jagatah pitarau vande parvathiparameshwarau || – Raghuvamsha 1.1

Popular meaning: I pray parents of the world, Lord Shiva and Mother Parvathi, who are inseparable as speech and its meaning to gain knowledge of speech and its meaning.

In this sloka(verse), Kalidasa requests divine parents Lord Shiva and Mother Parvathi to teach him speech and its meaning. In other words, In this verse, we are humble and dependent like a small kid requesting helping hand of our parents to learn the spoken language. Now we have many questions raining:

Is that all? It sounds like a pretty straight forward Sanskrit verse. Isn’t right? What is magical and mystical about it?

The magic and beauty comes from the divine language, Sanskrit. It is all in – how we divide the words, which meaning we take for a word and ultimately how we rearrange and organize the verse. Any word in Sanskrit has several meanings and many shades of interpretations. So, this provides us opportunities to dig deeper to understand a verse to unlock its esoteric meaning in many different ways

Sanskrit...

वागार्थविव सम्प्रीकतौ वगर्थः प्रतिपत्तये | जगतः पितरौ वंदे पार्वतीपरमेश्वरौ || – रघुवंश 1.1

 लोकप्रियार्थः- वाक्-अर्थत्वेन अविभाज्यौ जगतः मातापितरौ शिवमाता पार्वतीभ्यां प्रार्थयामि यत् वाक्-अर्थस्य ज्ञानं प्राप्नुवन्तु।

 अस्मिन् श्लोके(श्लोके) कालिदासः दिव्यमातापितरौ भगवान् शिवमातापार्वतीभ्यां याचते यत् ते तस्मै वाक् तस्य अर्थं च शिक्षयन्तु। अन्येषु शब्देषु, अस्मिन् श्लोके वयं विनयशीलाः आश्रिताः च स्मः यथा लघुबालकः अस्माकं मातापितृभ्यः वाच्यभाषां ज्ञातुं साहाय्यंहस्तं याचते। अधुना अस्माकं बहवः प्रश्नाः वर्षन्ति-

 किं तत् एव ? इदं सुन्दरं ऋजुं संस्कृतपद्यमिव ध्वन्यते। किं न सम्यक् ? तस्मिन् किं माधुर्यं गूढं च ?

 माया, सौन्दर्यं च दिव्यभाषायाः संस्कृतात् आगच्छति। इदं सर्वं – कथं वयं शब्दान् विभजामः, कः अर्थः वयं शब्दस्य कृते गृह्णामः अन्ते च कथं श्लोकस्य पुनर्व्यवस्थापनं, व्यवस्थितीकरणं च कुर्मः। संस्कृते कस्यापि शब्दस्य अनेकाः अर्थाः, व्याख्यानां च अनेकाः छायाः सन्ति । अतः, एतेन अस्मान् बहुविधरूपेण तस्य गूढार्थस्य तालान् उद्घाटयितुं कस्यचित् श्लोकस्य अवगमनार्थं गभीरं खननस्य अवसराः प्राप्यन्ते

Hindi

वागर्थविव संप्रिकतौ वागर्थः प्रतिपत्तये | जगतः पितरौ वन्दे पार्वतीपरमेश्वरौ || – रघुवंश 1.1

प्रचलित अर्थ: मैं संसार के माता-पिता भगवान शिव और माता पार्वती से प्रार्थना करता हूँ, जो वाणी और उसके अर्थ के समान अभिन्न हैं, कि वे वाणी और उसके अर्थ का ज्ञान प्राप्त करें।

इस श्लोक में, कालिदास भगवान शिव और माता पार्वती से वाणी और उसके अर्थ की शिक्षा देने का अनुरोध करते हैं। दूसरे शब्दों में, इस श्लोक में, हम एक छोटे बच्चे की तरह विनम्र और आश्रित हैं जो बोली जाने वाली भाषा सीखने के लिए अपने माता-पिता से मदद माँग रहा है। अब हमारे सामने कई सवाल हैं:

क्या बस इतना ही? यह एक बहुत ही सीधा-सादा संस्कृत श्लोक लगता है। है न? इसमें जादुई और रहस्यमय क्या है?

जादू और सुंदरता दिव्य भाषा, संस्कृत से आती है। यह सब इस बात पर निर्भर करता है कि हम शब्दों को कैसे विभाजित करते हैं, हम एक शब्द के लिए कौन सा अर्थ लेते हैं और अंततः हम श्लोक को कैसे पुनर्व्यवस्थित और व्यवस्थित करते हैं। संस्कृत में किसी भी शब्द के कई अर्थ होते हैं और उसकी कई व्याख्याएँ होती हैं। इसलिए, यह हमें किसी श्लोक को गहराई से समझने और उसके गूढ़ अर्थ को कई अलग-अलग तरीकों से समझने का अवसर प्रदान करता है।

తెలుగు

వాగర్థవివ సంపృక్తౌ వాగర్థః ప్రతిపత్తయే | జగతః పితరౌ వందే పార్వతీపరమేశ్వరౌ || – రఘువంశ 1.1

 జనాదరణ పొందిన అర్థం: ప్రసంగం మరియు దాని అర్థం గురించి జ్ఞానాన్ని పొందడానికి ప్రసంగం మరియు దాని అర్థం వంటి విడదీయరాని ప్రపంచ తల్లిదండ్రులైన శివుడు మరియు తల్లి పార్వతిని నేను ప్రార్థిస్తున్నాను.

 ఈ శ్లోకం(శ్లోకం)లో, కాళిదాసు తనకు వాక్కు మరియు దాని అర్థాన్ని బోధించవలసిందిగా దైవ తల్లిదండ్రులైన శివుడు మరియు తల్లి పార్వతిని అభ్యర్థించాడు. మరో మాటలో చెప్పాలంటే, ఈ పద్యంలో, మాట్లాడే భాషను నేర్చుకోవడానికి మా తల్లిదండ్రులకు సహాయం చేయమని అభ్యర్థిస్తున్న చిన్న పిల్లవాడిలా మనం వినయంగా మరియు ఆధారపడతాము. ఇప్పుడు మనకు చాలా ప్రశ్నలు ఉన్నాయి:

 అంతేనా? ఇది చాలా స్ట్రెయిట్ ఫార్వర్డ్ సంస్కృత శ్లోకం లాగా ఉంది. సరైనది కాదా? దాని గురించి మాయా మరియు ఆధ్యాత్మికం ఏమిటి?

 ఇంద్రజాలం మరియు అందం దైవ భాష అయిన సంస్కృతం నుండి వచ్చింది. మనం పదాలను ఎలా విభజిస్తాము, ఏ పదం కోసం మనం తీసుకుంటాము మరియు చివరికి పద్యం ఎలా క్రమాన్ని మార్చాలి మరియు ఎలా నిర్వహించాలి అనేదానిలో అన్నీ ఉన్నాయి. సంస్కృతంలో ఏదైనా పదానికి అనేక అర్థాలు మరియు అనేక షేడ్స్ వివరణలు ఉంటాయి. కాబట్టి, ఒక పద్యం దాని రహస్య అర్థాన్ని అనేక రకాలుగా అన్‌లాక్ చేయడానికి లోతుగా త్రవ్వడానికి ఇది మాకు అవకాశాలను అందిస్తుంది.