గిడుగు వెంకట రామమూర్తి (1863 ఆగష్టు 29 - 1940 జనవరి 22) తెలుగు వాడుక భాషా ఉద్యమ పితామహుడు. గ్రాంథికభాషలో ఉన్న తెలుగు వచనాన్ని ప్రజల వాడుకభాషలోకి తీసుకు వచ్చి, నిత్య వ్యవహారంలోని భాషలో ఉన్న అందాన్నీ, వీలునూ తెలియజెప్పిన మహనీయుడు. ఆంధ్రదేశంలో వ్యావహారిక భాషోద్యమానికి మూలపురుషుడు.

గిడుగు వెంకట రామమూర్తి (1863 ఆగష్టు 29 - 1940 జనవరి 22) తెలుగు వాడుక భాషా ఉద్యమ పితామహుడు. గ్రాంథికభాషలో ఉన్న తెలుగు వచనాన్ని ప్రజల వాడుకభాషలోకి తీసుకు వచ్చి, నిత్య వ్యవహారంలోని భాషలో ఉన్న అందాన్నీ, వీలునూ తెలియజెప్పిన మహనీయుడు. ఆంధ్రదేశంలో వ్యావహారిక భాషోద్యమానికి మూలపురుషుడు.

గిడుగు రామమూర్తి 1863 ఆగష్టు 29న ప్రకాశం జిల్లాలోని కొనకనమిట్ల మండలం యెల్లంపల్లి గ్రామంలో జన్మించారు. తండ్రి వెంకట రంగయ్య, తల్లి పెదమల్లమ్మ. చిన్నప్పటి నుండి తెలుగు భాషపై మక్కువతో, తెలుగు సాహిత్యాన్ని అధ్యయనం చేశారు. 1883లో మద్రాసు క్రిస్టియన్ కళాశాల నుండి బి.ఎ. పట్టా పొందారు. తరువాత కొంతకాలం ఉపాధ్యాయుడిగా పనిచేశారు.

1888లో రామమూర్తి గారు "తెలుగు వాడుక భాషా ప్రచార సమితి" అనే సంస్థను స్థాపించారు. ఈ సంస్థ ద్వారా వారు తెలుగు వాడుక భాషా ఉద్యమాన్ని ప్రారంభించారు. వారు తెలుగు వాడుక భాషను ప్రోత్సహించడానికి అనేక రకాల కార్యక్రమాలు చేపట్టారు. వాటిలో,

• తెలుగు వాడుక భాషలో గ్రంథాలు రచించడం,
• తెలుగు వాడుక భాషలో ఉపాధ్యాయులకు శిక్షణ ఇవ్వడం,
• తెలుగు వాడుక భాషలో పత్రికలు, వార్తలు ప్రచురించడం,
• తెలుగు వాడుక భాషలో నాటకాలు, సాంస్కృతిక కార్యక్రమాలు నిర్వహించడం

వంటివి ఉన్నాయి.

రామమూర్తి గారు తమ జీవితకాలంలో అనేక తెలుగు వాడుక భాషా గ్రంథాలను రచించారు. వాటిలో,

• "తెలుగు వాడుక భాషా సూత్రాలు"
• "తెలుగు వాడుక భాషా భాషా నిఘంటువు"
• "తెలుగు వాడుక భాషా సాహిత్యం"
• "తెలుగు వాడుక భాషా శిక్షణ"
• "తెలుగు వాడుక భాషా ఉపన్యాసాలు"

వంటివి ఉన్నాయి.

రామమూర్తి గారు తెలుగు వాడుక భాషా ఉద్యమం ద్వారా తెలుగు భాషను ప్రజలకు చేరువ చేశారు. వారు తెలుగు భాష యొక్క అభివృద్ధికి కృషి చేసిన మహనీయుడు.

రామమూర్తి గారికి "అభినవ వాగమశాసనుడు" అనే బిరుదు లభించింది. ఆంధ్ర ప్రదేశ్ ప్రభుత్వం ఆయన జయంతిని "తెలుగు భాషా దినోత్సవం"గా జరుపుకుంటుంది.

గిడుగు రామమూర్తి గారి జయంతి ఆగష్టు 29. ఆంధ్రప్రదేశ్ ప్రభుత్వం ఈ రోజును తెలుగు భాషా దినోత్సవంగా జరుపుకుంటుంది. గిడుగు రామమూర్తి గారు తెలుగు భాషా ఉద్యమానికి పితామహుడుగా పరిగణించబడతారు. గ్రాంథిక భాషలో ఉన్న తెలుగు వచనాన్ని ప్రజల వాడుక భాషలోకి తీసుకువచ్చి, నిత్య వ్యవహారంలోని భాషలో ఉన్న అందాన్నీ, వీలునూ తెలియజెప్పిన మహనీయుడు.

గిడుగు రామమూర్తి గారు 1863 ఆగష్టు 29న విశాఖపట్నం జిల్లాలోని గిడుగు గ్రామంలో జన్మించారు. ఆయన తల్లిదండ్రులు వెంకటరామయ్య, రామమ్మ. ఆయన ప్రాథమిక విద్యను గిడుగులో, ఉన్నత విద్యను విశాఖపట్నంలో పూర్తి చేశారు. ఆయన బి.ఏ. చదివిన తర్వాత, 1886లో గుంటూరు జిల్లాలోని చింతలపూడిలో ఉపాధ్యాయుడిగా ఉద్యోగం పొందారు. ఆయన 1897లో విశాఖపట్నం జిల్లాలోని పాలమూరులోని సవర తెగకు చెందిన విద్యార్థులకు తెలుగు నేర్పడానికి వెళ్లారు. ఆయన సవర భాషను అధ్యయనం చేసి, ఆ భాషకు లిపిని కూడా రూపొందించారు.

గిడుగు రామమూర్తి గారు తెలుగు భాషా ఉద్యమానికి విశేష కృషి చేశారు. ఆయన 1901లో 'ఆంధ్ర ప్రజా పత్రిక'ను ప్రారంభించారు. ఆ పత్రికలో ఆయన వ్యావహారిక భాష గురించి అనేక వ్యాసాలు వ్రాశారు. ఆయన 1905లో 'తెలుగు వ్యాకరణం' అనే పుస్తకాన్ని రచించారు. ఈ పుస్తకంలో ఆయన తెలుగు వ్యాకరణాన్ని సరళంగా వివరించారు. ఆయన 1906లో 'తెలుగు భాషా నిఘంటువు'ను ప్రారంభించారు. ఈ నిఘంటువు 1922లో పూర్తయింది.

గిడుగు రామమూర్తి గారు తెలుగు భాషా అభివృద్ధికి విశేష కృషి చేశారు. ఆయన వ్యావహారిక భాష గురించి చేసిన కృషి ద్వారా తెలుగు భాష సామాన్య ప్రజలకు అందుబాటులోకి వచ్చింది. ఆయన తెలుగు భాషా పునరుద్ధరణకు కృషి చేసిన మహనీయుడు.

గిడుగు రామమూర్తి గారి కృషిని గుర్తించి, ఆంధ్రప్రదేశ్ ప్రభుత్వం ఆయన జయంతిని తెలుగు భాషా దినోత్సవంగా జరుపుకుంటుంది. ఈ రోజున ఆయన చిత్రపటాలకు నివాళులు అర్పించడం, తెలుగు భాష గురించి సభలు, సమావేశాలు నిర్వహించడం వంటివి జరుగుతాయి.

గిడుగు రామమూర్తి గారి జయంతి తెలుగు భాషా ప్రేమికులందరికీ ఒక పెద్ద పండుగ. 

గిడుగు వెంకట రామమూర్తి (1863-1940) తెలుగు వాడుక భాషా ఉద్యమ పితామహుడు. గ్రాంథికభాషలో ఉన్న తెలుగు వచనాన్ని ప్రజల వాడుకభాషలోకి తీసుకు వచ్చి, నిత్య వ్యవహారంలోని భాషలో ఉన్న అందాన్నీ, వీలునూ తెలియజెప్పిన మహనీయుడు. ఆంధ్రదేశంలో వ్యావహారిక భాషోద్యమానికి మూలపురుషుడు.

గిడుగు రామమూర్తి 1863 ఆగష్టు 29న విశాఖపట్నం జిల్లా కురుపురం గ్రామంలో జన్మించారు. వీరి తండ్రి గిడుగు రామకృష్ణయ్య, తల్లి బుట్టమ్మ. వీరు కురుపురం, రామచంద్రపురం, పాతగోడపాలెం మొదలైన గ్రామాల్లో విద్యాభ్యాసం చేశారు. 1885లో విశాఖపట్నంలోని పాఠశాలలో ఉపాధ్యాయుడిగా చేరారు. తరువాత 1889లో విశాఖపట్నం కళాశాలలో తెలుగు పండితుడిగా చేరారు.

గిడుగు రామమూర్తి తన జీవితకాలమంతా తెలుగు భాషా సేవకు కృషి చేశారు. వారు తెలుగు వాడుక భాషా ఉద్యమానికి నాయకత్వం వహించి, గ్రాంథికభాషలో ఉన్న తెలుగు వచనాన్ని ప్రజల వాడుకభాషలోకి తీసుకు రావడానికి కృషి చేశారు. వారు "ఆంధ్ర వాడుక భాష" అనే పుస్తకాన్ని రచించి, తెలుగు వాడుక భాషా ఉద్యమానికి పునాది వేశారు.

గిడుగు రామమూర్తి తెలుగు సాహిత్యంలో కూడా కృషి చేశారు. వారు "కళింగ (ఒరిస్సా) చరిత్ర", "సవర పాటలు" వంటి అనేక గ్రంథాలను రచించారు. వారు సవర ప్రజల భాషకు లిపిని కూడా రూపొందించారు

గిడుగు రామమూర్తి తెలుగు భాషా సేవకు చేసిన కృషికి గుర్తింపుగా ఆంధ్రప్రదేశ్ ప్రభుత్వం ఆగష్టు 29న తెలుగు భాషా దినోత్సవంగా జరుపుకుంటుంది.

గిడుగు రామమూర్తి 1940 జనవరి 22న విశాఖపట్నంలో మరణించారు. వీరి జ్ఞాపకార్థం విశాఖపట్నంలో గిడుగు రామమూర్తి ప్రాచ్య భాషా పరిశోధన సంస్థను స్థాపించారు.